Αψηφώντας τις απειλές
Ο Richard Fuld της Lehman Brothers απέκτησε υπέρμετρη αυτοπεποίθηση για τις ηγετικές και διαπραγματευτικές του ικανότητες έχοντας δαμάσει στο παρελθόν πολύ σοβαρές κρίσεις στην πορεία της επιχείρησής του. Δεν παραδεχόταν ότι συνέτρεχε ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας ακόμη και την παραμονή της πτώχευσης της εταιρείας του. Η συνέχεια είναι δυστυχώς γνωστή…
Οι πιλότοι της πτήσης AF447 από το Ρίο ντε Τζανέιρο στο Παρίσι εμπιστεύονταν πλήρως τις ενδείξεις στα όργανα ελέγχου του αεροσκάφους και θεωρούσαν ότι είχαν τον πλήρη έλεγχο της πορείας του. Δεν είχαν καμιά αμφιβολία για τους χειρισμούς τους και για την ικανότητα των αυτοματοποιημένων συστημάτων πλοήγησης να οδηγήσουν με ασφάλεια την πτήση μέσα από την καταιγίδα. Το αεροσκάφος περιήλθε σε αεροδυναμική περιδίνηση και η συνέχεια είναι δυστυχώς γνωστή…
Το αεροδρόμιο Toncontin της πρωτεύουσας της Ονδούρας Τεγκουθιγκάλπα θεωρείται ως ένα από τα πλέον επικίνδυνα του κόσμου λόγω της δύσκολης γεωμορφολογίας της περιοχής. Αυτό κάνει τους πιλότους που το προσεγγίζουν ιδιαίτερα προσεκτικούς και έτσι δεν σημειώνονται σοβαρά και θανατηφόρα ατυχήματα.
Τα φαινομενικά ασύνδετα αυτά παραδείγματα καταδεικνύουν εντούτοις μια ιδιαίτερη πτυχή στα υποδείγματα συμπεριφοράς που αναπτύσσονται στους ανθρώπους και που διαμορφώθηκαν κατά την μακρά εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους. Η επίγνωση της απειλής προκαλεί μια ενστικτώδη σχεδόν διέγερση των κινητικών και νοητικών δυνάμεων του ανθρώπου που οδηγεί συνήθως στην αποφυγή της. Αντίθετα μια υπέρμετρη εξοικείωση προκαλεί όχι σπάνια ένα αίσθημα αδιατάρακτης ασφάλειας που παρωθεί σε επικίνδυνες συμπεριφορές και τελικά σε καταστροφές.
Έτσι ερμηνεύονται και τα γνωστά στους οικονομικούς επιστήμονες φαινόμενα Peltzman και Minsky, που επικεντρώνονται αντίστοιχα στην ανάλυση συμπεριφορών στην οδήγηση αυτοκινήτου και στην ανάληψη επενδυτικών πρωτοβουλιών.
Δεν θα πρέπει λοιπόν να μας εκπλήσσει η εικόνα που παρουσιάζουν τις τελευταίες ημέρες οι κύριοι εμπορικοί δρόμοι της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης με το καταναλωτικό κοινό να σχηματίζει ουρές μπροστά από καταστήματα και να συνωστίζεται στα πεζοδρόμια. Θα πρέπει να παρατηρήσει κανείς με μεγαλύτερη ακρίβεια την ηλικιακή δομή εκείνων που υπομονετικά περιμένουν στην ουρά εκτιθέμενοι στον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου COVID 19. Κατά κανόνα πρόκειται για νεότερα άτομα που αισθάνονται ασφαλέστερα επειδή στατιστικά η νόσος έχει μια πολύ πιο δυσμενέστερη έκβαση στους προσβαλλόμενους σε μεγάλη ηλικία.
Όμως, η απειλή αναστροφής της πτωτικής πορείας της πανδημίας στην χώρα μας παραμένει πάντοτε παρούσα και θα μας συνοδεύει για ένα μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα.
Αντίστοιχα είναι και τα μηνύματα που λαμβάνονται από τις άλλες χώρες του κόσμου. Ορισμένες χώρες, παρά τα εξαιρετικά ενισχυμένα και αξιοζήλευτα Δημόσια Συστήματα Υγείας που διαθέτουν, βρίσκονται αντιμέτωπες με τον κίνδυνο κατάρρευσής τους, ενώ προσώρας ακόμη και η επιτάχυνση του εμβολιασμού δεν μπορεί να προσφέρει άμεσα την απαιτούμενη ασπίδα προστασίας.
Η απειλή είναι πολύ μεγάλη και ευτυχώς τουλάχιστον οι αρμόδιες αρχές συνεπικουρούμενες από την επιστημονική κοινότητα δείχνουν να έχουν την απαραίτητη επίγνωση της καθημερινής ολισθηρότητας.
Θα είναι όμως ολέθριο αν ο επιχειρηματικός κόσμος αψηφήσει την απειλή και με τις πράξεις ή παραλείψεις του ενισχύσει, προφανώς όχι εμπρόθετα, το απατηλό αίσθημα της ασφάλειας, μια πολυπόθητη χαλάρωση που θα οδηγήσει όπως μπορεί εύλογα να υποθέσει κανείς σε ένα επόμενο κύμα περιοριστικών μέτρων, αν αναστραφεί η παρατηρούμενη πτωτική τάση της πανδημίας. Βέβαια η αγωνία για την εξέλιξη της οικονομίας και για την τύχη των πολυάριθμων ΜΜΕ της χώρας συνιστά έναν παράγοντα ύψιστης αβεβαιότητας που εντελώς αυθόρμητα συμβάλλει στην υποτίμηση αυτής της απειλής, πόσο δε μάλλον που το φάσμα των χρεοκοπιών και των πτωχεύσεων προβάλλει καθημερινά εντονότερο ενισχυόμενο από τα παρατηρούμενα φαινόμενα στη διαμόρφωση των καταναλωτικών συμπεριφορών.
Είναι απολύτως κατανοητό ότι μπροστά στα ενδεχόμενα αυτά η πλειονότητα των ΜΜΕ της χώρας οδηγείται στην απογοήτευση. Κάποιες μπορεί να επιχειρήσουν να εφαρμόσουν στρατηγικές και τακτικές της μορφής «gambling for resurrection«, όρο με τον οποίο περιγράφεται η απεγνωσμένη προσπάθεια επανόδου με την υιοθέτηση παρακινδυνευμένων πρακτικών.
Άλλες πάλι θα αποδεχθούν μοιρολατρικά την έξοδο τους από την αγορά. Άλλες πάλι θα επιχειρήσουν την προσαρμογή στις υπό διαμόρφωση πραγματικότητες. Συνολικά όμως είναι εύλογο να περιμένει κανείς να διαρκέσει για ένα παρατεταμένο χρονικό διάστημα το κλίμα αναστάτωσης και αβεβαιότητας που την παρούσα περίοδο δεν συνδράμει στην ψύχραιμη εκτίμηση της απειλής από τη νόσο και σε επόμενες περιόδους, αφού τιθασευθεί η πανδημία, θα θέτει σε κίνδυνο την ανάταξη της οικονομίας.
Τα αρχικά παραδείγματα δείχνουν πόσο σημαντικό είναι να καλλιεργείται συστηματικά η προσπάθεια να αποκτά η συντεταγμένη κοινωνία επίγνωση των πολυποίκιλων απειλών.
Αυτό ισχύει προφανώς και για την ασκούμενη οικονομική πολιτική ιδιαίτερα σε συνθήκες ριζικής αβεβαιότητας. Δεν προλαμβάνονται οι καταστροφές όταν αψηφούνται οι απειλές.
Είτε πρόκειται για πολιτικές ανάσχεσης της πανδημίας, είτε πρόκειται για πολιτικές ανάσχεσης μιας χιονοστιβάδας πτωχεύσεων η υποκείμενη λογική που διέπει την λήψη αποφάσεων, ατομικών και συλλογικών, οφείλει να είναι η ίδια. Αψηφώντας τις απειλές προκαλούμε καταστροφές.
