Του Εμμανουήλ Βλαχογιάννη, α’ αντιπροέδρου του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ)

Αυτές τις δύσκολες ώρες είναι χρήσιμο να ανακαλούμε στη μνήμη τις περίφημες σκέψεις, αποστάγματα μιας πολυκύμαντης ζωής, που διατύπωσε με ενάργεια ο στρατάρχης von Moltke ο πρεσβύτερος (1800-1891).

«Κανένα επιχειρησιακό σχέδιο δεν μπορεί κατά πάσα πιθανότητα να επεκταθεί πέρα από την πρώτη επαφή με την εχθρική δύναμη». Και: «Η στρατηγική είναι ένα σύστημα μεθόδων. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ακαδημαϊκή πειθαρχία. Είναι η μεταφορά της γνώσης στην πρακτική ζωή, η βελτίωση της αρχικής βασικής σκέψης σε συνάρτηση με τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες».

Με τις σκέψεις αυτές, που τις ενστερνίστηκαν και τις επέκτειναν, όπως σημειώνει το 2016 σε άρθρο του στο Harvard Business Review ο Αυστραλός σύμβουλος επιχειρήσεων Graham Kenny, οι Winston Churchill και Dwight Eisenhower, ο στρατάρχης von Moltke συγκαταλέγεται σίγουρα στους θεμελιωτές της σύγχρονης στρατηγικής σκέψης. “Το σχέδιο δεν είναι τίποτε, ο σχεδιασμός όμως το άπαν”, έλεγε ο στρατηγός Eisenhower, αποτυπώνοντας εύστοχα την επιτακτική ανάγκη αδιάκοπης προσαρμογής σ’ ένα δυναμικά μεταβαλλόμενο αλλά και πολύπλοκο περιβάλλον.

Με την πανδημία βιώνουμε συνθήκες πολέμου, που πραγματικά διεξάγει το σύνολο της ανθρωπότητας, επομένως και η χώρα μας, απέναντι σ’ έναν αόρατο με γυμνό μάτι και για τον λόγο αυτό ύπουλο εχθρό που αξιοποιεί προς όφελός του, αλλά και για δική μας βλάβη, το πιο θεμελιώδες χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους, αυτό που κατ’ εξακολούθηση συμβάλλει στην ανάπτυξη του πολιτισμού, της τεχνολογίας, της οικονομίας, όλων τέλος πάντων των στοιχείων που κάνουν τη ζωή μας να αξίζει και που είναι κατά κοινή ομολογία το εγγενές και εξελικτικά θεμελιωμένο δίπολο για συνεργασία και διάκριση.

Είναι βαθιά ανθρώπινες οι αντιδράσεις στην τεχνικά απόλυτα ενδεδειγμένη στρατηγική της κοινωνικής αποστασιοποίησης, που στοχεύει στον περιορισμό των ανθρώπινων επαφών ως μέσου για την καταπολέμηση της εξάπλωσης της πανδημίας. Δεν θα μπορούσαν ποτέ οι ανθρώπινες κοινότητες και κοινωνίες να αποδεχθούν και να υιοθετήσουν ένα θεωρητικά τέλειο σχέδιο αντιμετώπισης της πανδημίας που θα υποβίβαζε τα μέλη τους σε μηχανικές μονάδες στερούμενες παντελώς φυσικών αναδράσεων.

Για τον βαθύτερο αυτό λόγο η αξίωση για απόλυτα προβλέψιμες συμπεριφορές του ανθρώπινου είδους, όσα και να γνωρίζει κανείς γι’ αυτό, δεν μπορεί να θεμελιωθεί λογικά, και ως εκ τούτου η εκπόνηση λογικά κλειστών και απολύτως συνεπών σχεδίων, χρήσιμων και απαραίτητων κατά τα άλλα για την κατασκευή γεφυρών και οικοδομών, είναι πρακτικά αδύνατη.

Μένει λοιπόν ο σχεδιασμός κατά την έκφραση του Eisenhower, η στρατηγική κατά την έκφραση του von Moltke, μια διαρκής διαδικασία μέτρησης (π.χ. ημερήσιων κρουσμάτων), αξιολόγησης της υποκείμενης δυναμικής (π.χ. του ρυθμού μεταβολής), αναθεώρησης των τακτικών αντιμετώπισης (π.χ. επιβολή περιορισμών), εκτίμησης της ανάδρασης (π.χ. της ανθρώπινης συμπεριφοράς), ελέγχου αποτελεσματικότητας με νέα μέτρηση και ούτω καθεξής. Το περιβάλλον που δημιουργεί ο συνδυασμός της πανδημίας με εν πολλοίς μη προβλέψιμες ανθρώπινες συμπεριφορές αποδεικνύεται εξαιρετικά ευμετάβλητο, κάτι που στην ουσία επιτάσσει συνεχείς αναθεωρήσεις των τακτικών.

Δεν θα έπρεπε λογικά να μας ξενίζει η συνεχής αναθεώρηση των τακτικών αντιμετώπισης είτε σε τοπικό επίπεδο είτε σε επίπεδο χώρας μέχρι να επιτευχθεί με την πρόοδο των εμβολιασμών ένα τείχος ανοσίας που όπως αναμένεται θα περιορίσει με άλλο τρόπο και μονιμότερο την δυνατότητα εξάπλωσης της νόσου.

Όμως τα μέτρα περιορισμού παράγουν κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που συγκλονίζουν συθέμελα τις παραδεκτές κοινωνικές δομές και συμβάλλουν στην ενίσχυση υφιστάμενων και τη δημιουργία νέων κοινωνικών ρηγμάτων, ικανών να αποσταθεροποιήσουν και να κονιορτοποιήσουν θεσμούς και κοινωνίες. Τον σχεδιασμό στο πνεύμα του Eisenhower και την στρατηγική στο πνεύμα του von Moltke, που χαρακτηρίζει, είτε οικοδομήθηκε συνειδητά είτε προέκυψε εξελικτικά, την μεθοδολογία αντιμετώπισης της πανδημίας, πρέπει να ακολουθήσει συνειδητά αντίστοιχος σχεδιασμός για την οικονομία, με την διαδικασία μέτρησης, αξιολόγησης, αναθεώρησης, εκτίμησης αναδράσεων και ελέγχου αποτελεσματικότητας. Αν τούτο δεν αποτολμηθεί και δεν υπόκειται σε επικοινωνία και διαβούλευση, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές.

Οι οικονομικές συνέπειες τρομάζουν, όσο και εάν προσώρας, όπως δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία που αποτυπώνουν την εξέλιξη του ΑΕΠ, φαίνεται να έχουν αποφευχθεί τα χειρότερα χάρη στην ενεργή, αν και ίσως όχι και τόσο επαρκή και αποτελεσματική δημοσιονομική πολιτική. Στην παραπάνω φαινομενικά αντιφατική διατύπωση μου αντανακλάται μια επιφυλακτικότητα ως προς τις πραγματικές δυνατότητες μιας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, που ασκείται σε περιορισμένο εκ των πραγμάτων δημοσιονομικό χώρο κάτω από συνθήκες απαγορευτικές για την εκδήλωση πρόσθετης τελικής ζήτησης και κυρίως ως προς την καταλληλότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος να συνδράμει κάτω από τις ιδιαίτερες αυτές συνθήκες στην αναζωογόνηση της πραγματικής οικονομίας.

Θα γίνω σαφέστερος. Τις επιχειρήσεις που κινούν την πραγματική οικονομία, τίποτε δεν απασχολεί περισσότερο αυτή την περίοδο από την έλλειψη ρευστότητας. Δεν μπορούν να προσβλέπουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας, που για πολλούς λόγους έχει πλήρη αδυναμία να αναλάβει έστω και μέρος των κινδύνων που συνεπάγεται η χρηματοδότηση επιχειρήσεων με καθηλωμένο τον κύκλο εργασιών τους και για τον λόγο αυτό εμφανίζουν υπό τη συνήθη οπτική γωνία των τραπεζικών κριτηρίων αμφίβολη βιωσιμότητα.

Ένα μεγάλο πλήθος των ΜΜΕ της χώρας, ίσως περί τις 400.000, στο λιανικό εμπόριο, στην εστίαση, στον τουρισμό αλλά και με την πρόοδο του χρόνου στη μεταποίηση και στις υπηρεσίες έχει εκ των πραγμάτων αποκλειστεί από κάθε τραπεζική χρηματοδότηση και οδηγείται προς την οδυνηρή έξοδο από την αγορά. Ο φόβος αυτός δεν είναι φανταστικός, αλλά θεμελιώνεται στις αρνητικές προσδοκίες που καταγράφονται σε όλες σχεδόν τις μετρήσεις. Οι συνέπειες ενός γενικευμένου κύματος πτωχεύσεων θα είναι δραματικές γιατί θα παρασυρθούν πολύ περισσότερες από το κύμα αυτό. Τότε σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούν να επαρκέσουν τα οποιαδήποτε δημοσιονομικά μέτρα για την σταθεροποίηση της οικονομίας, όσο γενναιόδωρα και να είναι.

Ο φόβος αυτός βιώνεται ενδόμυχα σε κάθε ΜΜΕ. Η άρση των περιορισμών ακόμη και σε ένα ανασφαλές υγειονομικά περιβάλλον, το γρήγορο άνοιγμα της αγοράς γίνεται δημοφιλές και κάθε τοπική αναθεώρηση των τακτικών, όπως γίνεται για τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα και την Κοζάνη προκαλεί αντιδράσεις. Θα ήταν λιγότερες εάν ο επιχειρηματικός κόσμος ήταν πεπεισμένος για την δυνατότητα πραγματικής πρόσβασης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Θα ήταν λιγότερες αν οι επιχειρήσεις δεν εξωθηθούν σε συμπεριφορές του τύπου “game for resurrection”, όπως αναλύεται από τον νομπελίστα Jean Tirole. Θα γίνουν λογικότερες αν φανούν στον ορίζοντα σημάδια ότι οι διαμορφωτές της οικονομικής πολιτικής ενστερνίζονται τις διαδικασίες σχεδιασμού και στρατηγικής όπως τις περιέγραψα στην αρχή. Η αρχή πάντως έγινε στην υιοθέτηση τέτοιων μεθόδων με την εστίαση και να διευρυνθεί με την δημιουργία κατάλληλων χρηματοδοτικών μηχανισμών.

 

Δείτε τις ειδήσεις από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο στο GRTimes.gr

Ακολουθήστε το GRTimes στο Google News και ενημερωθείτε πριν από όλους

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

go-to-top