Γουμένισσα: Χωρίς πανήγυρη η εορτή του προστάτη των αμπελουργών

Γουμένισσα: Χωρίς πανήγυρη η εορτή του προστάτη των αμπελουργών

Κάθε χρόνο, την παραμονή και ανήμερα του Αγίου Τρύφωνα (1 Φεβρουαρίου) οι κάτοικοι της Γουμένισσας Κιλκίς εορτάζουν τον προστάτη των αμπελουργών, με κουρμπάνι, μεζέδες, κρασί και τα φημισμένα Χάλκινα. Φέτος, για πρώτη φορά, μετά από ογδόντα χρόνια, το έθιμο στην γραφική κωμόπολη δεν θα αναβιώσει.

Ρεπορτάζ: Ντέπυ Χιωτοπούλου ([email protected])

Στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Πάικου, στο νομό Κιλκίς, συναντούμε την γραφική κωμόπολη της Γουμένισσας, κτισμένη σε υψόμετρο 250 μ., η οποία περιβρέχεται από τον Γοργοπόταμο. Και ποιος δεν έχει ακουστά τα Χάλκινα της Γουμένισσας, τα κρασιά με την ένδειξη Ο.Π.Α.Π. Γουμένισσα (Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας) και τις ποικιλίες Ξινόμαυρο και Νεγκόσκα να ξεχωρίζουν, τις παραδόσεις αλλά και τις ποικίλες μορφές τουρισμού (θρησκευτικός τουρισμός, οινικός, περιπατητικός, φυσιολατρικός, γαστρονομικός, πολιτιστικός κτλ.).

Στη Γουμένισσα, κάθε χρόνο, ανήμερα, του Αγίου Τρύφωνα, 1η Φεβρουαρίου, αναβιώνει το έθιμο «Κουρμπάνι» -η θυσία μοσχαριού- με μεγάλο πανηγύρι, το οποίο μάλιστα είναι και το μεγαλύτερο -τέτοια εποχή- στη Βόρεια Ελλάδα. Όλα αυτά, συμβαίνουν υπό κανονικές συνθήκες. Φέτος, οι καταστάσεις δεν επιτρέπουν την αναβίωση του εθίμου.

«Φέτος, θα γίνουν οι θρησκευτικές εκδηλώσεις, τηρώντας ευλαβικά όλα τα μέτρα προστασίας, δεν θα γίνουν όμως οι πολιτιστικές εκδηλώσεις» ενημερώνει το GRTimes.gr ο  πρόεδρος της δημοτικής ενότητας Γουμένισσας και πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου «Άγιος Τρύφωνας» Αστέριος Τάτσης.

Όπως ο ίδιος εξηγεί, έχουν γίνει οι προετοιμασίες στο εκκλησάκι του Αγίου Τρύφωνα όπου έχει φρεσκοβαφτεί, την παραμονή (Κυριακή 31/01) θα γίνει ο Εσπερινός και η αρτοκλασία ενώ ανήμερα (Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου) ο κόσμος θα περάσει από την εκκλησία να ανάψει ένα κερί, να πάρει τον αγιασμό και στη συνέχεια να κατευθυνθεί στα αμπέλια του να ραντίσει.

Το έθιμο

Τι γιορτάζουν, όμως, τέτοια ημέρα οι κάτοικοι της Γουμένισσας και από πού προέρχεται το έθιμο που αναβιώνει, υπό κανονικές συνθήκες;

Ο πληθυσμός της Γουμένισσας αποτελείται από 400 – 500 οικογένειες από την Ανατολική Ρωμυλία που ήρθαν το 1924 από τα Άνω Βοδενά της Στενημάχου, από Πόντιους που εγκατασταθήκανε το 1922 στην περιοχή του νοσοκομείου, από κάποιους Βλάχους που ήταν στα Λιβάδια (ορεινός οικισμός του Πάικου σε υψόμετρο 1.200 μ.), ενώ οι υπόλοιποι είναι γηγενείς.

Οι πρόσφυγες που ήρθαν από τα Άνω Βοδενά της Στενημάχου έφεραν μαζί τους την ιστορία, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα. Κατά κύριο λόγο ήταν γεωργοί και αμπελουργοί. Κάθε χρόνο ανήμερα του Αγίου Τρύφωνα, τιμούσαν τη μνήμη του Αγίου, πραγματοποιώντας την τελετουργία του κουρμπανιού.

«Αρχικά γινόταν σε κάθε διασταύρωση του συνοικισμού που ζουν οι πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία» αναφέρει ο κ. Τάτσης προσθέτοντας ότι τα πρώτα χρόνια θυσίαζαν περιστέρια, στη συνέχεια κατσίκια και πρόβατα, ενώ μετά το ’50, καθιερώθηκε η θυσία του μοσχαριού, το οποίο αγοράζεται με προσφορές των κατοίκων της κωμόπολης.

Με το πέρασμα των χρόνων, όταν χτίστηκε το παρεκκλήσι του Αγ. Τρύφωνα, το 1960, στο ψηλότερο σημείο του συνοικισμού, το πανηγύρι μεταφέρθηκε εκεί. Υπό κανονικές συνθήκες, ανήμερα του Αγίου Τρύφωνα, συγκεντρώνεται πολύς κόσμος, ντόπιοι και επισκέπτες για να συμμετέχουν στο έθιμο, το οποίο οργανώνει ο Σύλλογος «Άγιος Τρύφων», και το οποίο συνοδεύεται από παραδοσιακή μουσική, γλέντι, κρασί, λαχειοφόρο αγορά.

Ο Άγιος, τα αμπέλια και οι ποικιλίες

Η 1η μέρα του Φεβρουαρίου είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Τρύφωνα – αγίου προστάτη των αμπελουργών και των γεωργών- και συμπίπτει με την περίοδο, κατά την οποία ξεκινάει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα, το κλάδεμα.

Οι αμπελουργοί, τηρώντας την παράδοση, δεν κλαδεύουν ποτέ πριν την 1η Φεβρουαρίου. Το πρώτο κλάδεμα γίνεται μετά τη λειτουργία. Με το αγιασμένο νερό ραντίζουν οι γεωργοί τα κτήματά τους επικαλούμενοι τη βοήθεια για τη συνδρομή του Αγίου, για να δώσουν πολύ καρπό και να μείνουν για πάντα γερά.

Η Γουμένισσα είναι περιοχή η οποία φημίζεται εδώ και αιώνες για το ποιοτικό της κρασί ενώ από το 1979 ο αμπελώνας της εντάχθηκε στη ζώνη Ονομασίας Προέλευσης ΠΟΠ Γουμένισσας και από το 2009 στη ζώνη ΠΓΕ Πλαγιές Πάικου. Οι ποικιλίες Ξινόμαυρο και Νεγκόσκα είναι ΠΟΠ Γουμένισσας, καλλιεργούνται όμως και οι  λευκές ποικιλίες Sauvignon, Chardonnay, Μαλαγουζιά, Ασύρτικο κτλ., και από ερυθρές Syrah, Merlot, Cabernet κτλ.

Σ’ ότι αφορά την καλλιέργεια, έως το 1918 καλλιεργούνταν περισσότερα από 11.000 στρέμματα αμπέλια, κυρίως με τις ερυθρές ποικιλίες Ξινόμαυρο (ξινή Ποπόλκα), Νεγκόσκα (γλυκιά Ποπόλκα) και Φαρτσάλο. Ωστόσο, εκείνη την περίοδο, 1918-1919, την περιοχή όπως και την υπόλοιπη Ελλάδα, έπληξε η φυλλοξήρα, εχθρός της αμπέλου, καταστρέφοντας τα αμπέλια. Αποτέλεσμα ήταν, οι κάτοικοι να εγκαταλείψουν την αμπελοκαλλιέργεια, να ξεριζωθούν τα αμπέλια και να ξηλωθούν τα πατητήρια. Το 1924 ήρθαν και εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες από τα Άνω Βοδενά της Στενημάχου, αμπελουργικής περιοχής της Ανατολικής Ρωμυλίας, οι οποίοι έφεραν μαζί τους φυτά αμπέλου και την τεχνική του εμβολιασμού.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, η εταιρία Μπουτάρης Οινοποιητική, κατέβαλε προσπάθειες να πείσει τους κατοίκους της Γουμένισσας να ασχοληθούν και πάλι με την αμπελοκαλλιέργεια. Αρχικά πείστηκαν άνθρωποι που δεν είχαν σχέση με τη γεωργία όπως δικηγόροι, δάσκαλοι, γιατροί κτλ., ωστόσο, στη συνέχεια ακολούθησαν το παράδειγμά τους και οι γεωργοί, αναβιώνοντας και πάλι τον αμπελώνα της Γουμένισσας, που στις μέρες μας καλλιεργούνται 3.500 στρέμματα ενώ δραστηριοποιούνται έξι οινοποιεία.

Φύση, χάλκινα, μοναστήρια

Η Γουμένισσα (70 χλμ. από Θεσσαλονίκη) με τους 4.000 περίπου μόνιμους κατοίκους, εκτός από τα οινοποιεία και την αμπελουργία της, ξεχωρίζει με τα φημισμένα Χάλκινα, με τους ήχους από τα κλαρίνα, τα νταούλια, τις τρομπέτες και τα τρομπόνια. Τα Χάλκινα της Γουμένισσας τοποθετούνται στις αρχές του 20ου αιώνα, στην κωμόπολη έχει καμιά 200αριά μουσικούς και η μουσική δεξιοτεχνία περνάει από γενιά σε γενιά.

Ωστόσο, για να λέγονται «Χάλκινα της Γουμένισσας», όπως αναφέρουν στο GRTimes.gr μουσικοί της Γουμένισσας πρέπει να είναι τουλάχιστον πέντε άτομα, δυο κλαρίνα και τρεις τρομπέτες και ένα νταούλι.

Σχετικά με την παράδοση, σύμφωνα με μια εκδοχή, οι Γάλλοι σύμμαχοι που είχαν παρουσία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν έφυγαν από την περιοχή, έθαψαν τα χάλκινα όργανά τους σ’ ένα χωράφι. Λίγα χρόνια αργότερα, τα ανακάλυψαν τυχαία κάποιοι γεωργοί, και γύρω στο 1920 άρχισαν να τα χρησιμοποιούν.

Η Γουμένισσα ξεχωρίζει και για τα θρησκευτικά της μνημεία’ την ιερά μονή της Παναγίας με τη θαυματουργή εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγίας, η οποία τιμάται τέσσερις φορές τον χρόνο, της Υπαπαντής 2 Φεβρουαρίου, την πρώτη Κυριακή του Μαρτίου, την τρίτη μέρα του Πάσχα (της Διακαινησίμου) και το τριήμερο 15 -17 Αυγούστου. Είναι επίσης ο πρόσφατα αναστηλωμένος ιερός μνημειακός μητροπολιτικός ναός του Αγίου Γεωργίου Γουμενίσσης, η μονή των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης στο χωριό Γρίβα (5 χλμ. από Γουμένισσα), η μονή Οσίου Νικοδήμου στον Πεντάλοφο (5 χλμ.) το οποίο αποτελεί μετόχι της Μονής Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους κτλ.

Τέλος, μοναδική είναι και η φύση της περιοχής με την πανέμορφη τοποθεσία Δυο Ποτάμια (2 χλμ. από Γουμένισσα), ιδανικός χώρος για πικνίκ, ξεκούραση, περιπάτους στη φύση, με ξύλινα γεφυράκια και περιφράξεις κτλ. ενώ σ’ ότι αφορά το ιστορικό διατηρητέο μνημείο «Χρυσαλλίς» –το επιβλητικό πετρόχτιστο κτίσμα μέσα σε μια έκταση 15 στρ. στο κέντρο της Γουμένισσας-, το οποίο λειτουργούσε από το 1930 έως το 1984 ως μεταξουργείο, υπάρχουν σχέδια και όραμα για την αποκατάσταση και την ανάδειξή του.

Δείτε τις ειδήσεις από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο στο GRTimes.gr

Ακολουθήστε το GRTimes στο Google News και ενημερωθείτε πριν από όλους

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

go-to-top