Δράμα: Φέτος στα χωριά της δεν θα αναβιώσουν τα λαϊκά δρώμενα

Δράμα: Φέτος στα χωριά της δεν θα αναβιώσουν τα λαϊκά δρώμενα

Μπορεί κάθε χρόνο τα χωριά της Δράμας, το τριήμερο των Θεοφανείων, να δονούνται από τους ήχους των ποιμενικών κουδουνιών των μεταμφιεσμένων τραγόμορφων, με τους Αράπηδες, τα Χαράπια, τις Αρκούδες και τα Μπαμπούγερα, ωστόσο, φέτος, ελέω κορωνοϊού, τα λαϊκά δρώμενα δεν θα αναβιώσουν. Όμως, κουδούνια μπορεί και να ακουστούν… τουλάχιστον αυθόρμητα!

Της Ντέπυς Χιωτοπούλου ([email protected])

Μοναστηράκι, Ξηροπόταμος, Πετρούσα, Πύργοι, Βώλακας, Παγονέρι και Καλή Βρύση είναι τα χωριά της Δράμας, εκεί, όπου κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, αναβιώνουν τα λαϊκά δρώμενα, που περνούν από γενιά σε γενιά’ οι κοιτίδες του λαϊκού μας πολιτισμού, τις οποίες οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι και οι κάτοικοι των χωριών συνεχίζουν την βαθιά παράδοση, υπηρετούν, διακονούν αυτά τα δρώμενα με όλους τους συμβολισμούς τους, που εδράζονται στην ευετηρία, δηλαδή στην καλοχρονιά, στην ευγονία και την ευκαρπία!

Ωστόσο φέτος, λόγω της πρωτόγνωρης κατάστασης, τα δρώμενα δεν θα οργανωθούν από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους. Μπορεί, όμως, κάποια κουδούνια να ακουστούν, με εντελώς αυθόρμητο τρόπο, δίχως την παρουσία κόσμου και μακριά βεβαίως από συγχρωτισμό. «Με υγεία, πάνω απ’ όλα, και του χρόνου, αν όλα πάνε καλά, θα κάνουμε όλα τα “αντέτια”» αναφέρουν χαρακτηριστικά στο GRTimes.gr εμπλεκόμενοι των δρώμενων.

Παραδοσιακοί εορτασμοί με έντονο διονυσιασμό

Κάθε χρόνο, το Μοναστηράκι, ο Ξηροπόταμος, το Παγονέρι και ο Βώλακας, η Καλή Βρύση, η Πετρούσα και οι Πύργοι, χωριά του νομού Δράμας κατά τις μέρες των Θεοφανείων αποτελούν το επίκεντρο παραδοσιακών εορτασμών με έντονο διονυσιασμό. Εκεί όπου κυριαρχούν οι μεταμφιέσεις και μαζί με αυτές κουδούνια, τραγούδια, χοροί, παραστάσεις ευρηματικές και αναπαραστάσεις ποικίλες. Ας περιηγηθούμε νοερά φέτος στα δρώμενα που αναβιώνουν στα χωριά της Δράμας, κατά τις ημέρες των Θεοφανείων.

Στο Μοναστηράκι (4 χλμ. από Δράμα), για παράδειγμα, ανήμερα των Θεοφανείων (6 Ιανουαρίου), αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο, οι «Αράπηδες». Το δρώμενο έχει αναφορά στη Διονυσιακή λατρεία, στην παράφορη έκφραση της ανθρώπινης φύσης. Ο θίασος του δρώμενου -η «τσέτα»- αποτελείται από τους «Αράπηδες», τις «Γκιλίγκες», τους «Παππούδες» και τους «Τσολιάδες». Οι «Αράπηδες» φορούν μαύρες ποιμενικές κάπες που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα και υψικόρυφες προσωπίδες από δέρματα αιγοπροβάτων. Στη μέση τους κρεμούν τρία μεγάλα κουδούνια ή μπατάλια, και στα χέρια τους έχουν ένα μεγάλο ξύλινο σπαθί και ένα σακουλάκι στάχτη του Δωδεκαήμερου.

Την «τσέτα» συνοδεύουν τοπικοί οργανοπαίχτες με παραδοσιακά όργανα (τρίχορδη μακεδονική λύρα, κεμενέ και νταϊρέ), η οποία περιηγείται όλα τα σπίτια του χωριού και με χορούς, τραγούδια και κεράσματα ανταλλάσουν ευχές. Στο τέλος του δρώμενου, γίνεται αναπαράσταση του οργώματος και της σποράς. Ένας τσολιάς «ζεύει» δυο Αράπηδες σε ένα ξύλινο άροτρο και «οργώνει» την πλατεία ενώ «σπέρνει» ένας παλιός γεωργός του χωριού. Η μίμηση της άροσης και της σποράς έχει ευετηριακό χαρακτήρα και αποσκοπεί στην προστασία της κοινότητας από τις κακές δυνάμεις.

Αλλά και στον Ξηροπόταμο, (7 χλμ. από Δράμα), γιορτάζονται οι «Αράπηδες», 6 και 7 Ιανουαρίου. Την ομάδα – την «τσέτα»- εκτός από τους «Αράπηδες» συμπληρώνουν οι «Εύζωνες» που συμμετέχουν ως γαμπροί, οι «Γκελίγκες» (νύφες) νεαροί άνδρες μεταμφιεσμένοι με τη γυναικεία τοπική ενδυμασία, και οι «Μάνγκουδες» (παλιάτσοι) με λευκά ρούχα, μαύρη κάλτσα στο κεφάλι με τρύπες για τα μάτια και τη μύτη, μικρά κουδούνια στη μέση, με ψεύτικη καμπούρα και κρατούν ένα σακούλι με στάχτη από το Δωδεκαήμερο και μια ξύλινη μαγκούρα.

Στο Παγονέρι (60 χλμ. από Δράμα), τα δρώμενα των Θεοφανείων διαρκούν δυο μέρες, 6 και 7 Ιανουαρίου, με τις προετοιμασίες να ξεκινούν βράδυ παραμονής των Θεοφανείων, όπου ετοιμάζουν τις προβιές, τα κουδούνια και τις φορεσιές.

Το δρώμενο «Χαράπια», αντίστοιχο εκείνο των «Αράπηδων», αναβιώνει ανήμερα των Θεοφανείων. Οι «Αράπηδες» είναι μεταμφιεσμένοι με τις προβιές, ένας άντρας υποδύεται τη νύφη, την οποία προστατεύουν ως αδελφή τους οι «Αράπηδες» από τυχόν επίδοξο κλέφτη. Άλλο πρόσωπο του θιάσου είναι ένας άντρας ντυμένος γύφτισσα, κρατώντας ένα μωρό στην αγκαλιά που προσπαθεί να το πουλήσει. Υπάρχει και ο «Χατλής» (γιατρός) με κεφαλοστολή από δέρμα χοίρου.

«Αρκούδες» με ολόσωμες προβιές και κουδούνια

Στους Πύργους (21 χλμ. από Δράμα), η τέλεση του δρώμενου «Αρκούδες» ξεκινάει από το πρωί των Θεοφανείων και διαρκεί τρεις μέρες, με τη συμμετοχή όλων των κατοίκων. Οι άντρες μεταμφιέζονται σε «Αρκούδες» που φορούν ολόσωμες προβιές και στη μέση έχουν κουδούνια. Άλλες μεταμφιέσεις είναι γιατρός, έγκυος, ζητιάνος, αστυνόμος, «γκελίγκα» κ.ά.

Τα μέλη του θιάσου, ανήμερα των Θεοφανείων, επισκέπτονται τα σπίτια του χωριού, συγκεντρώνοντας χρήματα αλλά και αυγά, βούτυρο, τυρί, αλεύρι με τα οποία οι γυναίκες παρασκευάζουν πίτες και γλυκά. Την άλλη μέρα (7 Ιανουαρίου) γίνεται γλέντι μαζί με τις «Αρκούδες» στην πλατεία. Βγαίνει και ο αρκουδιάρης τραγουδώντας και έχει δεμένη την «Αρκούδα» με αλυσίδα από τη μύτη της, η οποία χορεύει. Κρατάει στο χέρι της μια κάλτσα με στάχτη και χτυπάει όσους δε συμμετέχουν στο δρώμενο.

Σημειώνεται ότι στους Πύργους, στις 7 Ιανουαρίου, γίνεται ο «γύρος» του χωριού και οι μεταμφιεσμένοι επισκέπτονται τα σπίτια εκείνων που εορτάζουν και γλεντούν. Η επόμενη μέρα, 8 Ιανουαρίου, είναι αφιερωμένη στη μαμή του χωριού ή «Μπάμπω». Στολίζουν ένα γαϊδουράκι με ρούχα και ανεβάζουν πάνω του τις γριές και όλους όσοι θέλουν.

Οι «Αρκούδες» αναβιώνουν και στο Βώλακα (8 Ιανουαρίου), όπου μεταμφιεσμένοι με δέρματα καλύπτουν όλο το σώμα, φορούν μεγάλη μάσκα και κουδούνι κρεμασμένο στη μέση. Δρουν κατά ομάδες με αρχηγό τον «Αρκουδιάρη» ο οποίος τραγουδάει χτυπώντας τον νταχαρέ και οι Αρκούδες χορεύουν στον ρυθμό του, και χτυπούν με τα δυο χέρια το κουδούνι που έχουν στη μέση. Η κίνηση αυτή γίνεται, κατά μια εξήγηση, για εκφοβισμό, κατά μια άλλη, ως παραλήρημα ερωτισμού.

Άποψη του Βώλακα Δράμας, στους πρόποδες του Φαλακρού όρους (φωτ. Ντέπυ Χιωτοπούλου)

Μπαμπούγερα και σατυρικός γάμος

Στην Καλή Βρύση (22 χλμ. από Δράμα) πρωταγωνιστούν τα «Μπαμπούγερα», όπου άντρες μεταμφιεσμένοι ζωόμορφα, ζωσμένοι βαριά κουδούνια, εμφανίζονται αμέσως μετά την τελετή του αγιασμού και με την εντυπωσιακή μεταμφίεση και τη θορυβώδη παρουσία τους κυριαρχούν σε όλο το χωριό την ημέρα των Θεοφανείων, καθώς και τις δύο επόμενες. Χτυπούν δε με το σακίδιο στάχτης που κρατούν στο χέρι τον κόσμο για να ξορκίσουν το κακό.

Το έθιμο κορυφώνεται στις 8 Ιανουαρίου, το μεσημέρι, με την αναπαράσταση σατυρικού διονυσιακού γάμου. Σε αυτή τη γιορτή μεταμφιεσμένων κυριαρχεί ο αυθορμητισμός και ο ενθουσιασμός. Ο εικονικός γάμος ακολουθεί το τυπικό του παραδοσιακού γάμου υπό τους ήχους των τοπικών παραδοσιακών οργάνων, της γκάιντας και του νταχαρέ. Τη νύφη υποδύεται πάντα άνδρας, λόγω της θέσης που είχε η γυναίκα κατά την αρχαιότητα, αλλά και για να ενισχύσει την κωμικότητα του δρωμένου. Οι «Μπαμπούγεροι» μετά την τέλεση του μυστηρίου, κλέβουν τη νύφη από τον γαμπρό και αφού υποτίθεται τη γονιμοποιήσουν, την επιστρέφουν πίσω.

Εδώ παρεμβάλλεται και η «Μπάμπω» (μαμή) του χωριού, η οποία όλη τη χρονιά βοηθούσε στο να γεννήσουν ευκολότερα οι έγκυες γυναίκες.

Μπάμπιντεν – καλοτυχία, γονιμότητα, καρποφορία

Στην Πετρούσα (14 χλμ. από Δράμα) αναβιώνει το «Μπάμπιντεν» (6-8 Ιανουαρίου), ένα δρώμενο που οι ρίζες του χάνονται στο βάθος του χρόνου και αποβλέπει στην καλοτυχία, τη γονιμότητα, την καρποφορία, την απελευθέρωση της γης από τα δεσμά του χειμώνα.

Κυρίαρχο σύμβολο του εθίμου είναι η καμήλα, που συμβολίζει τις αντίξοες συνθήκες και τις περιπέτειες του ανθρώπου στη ζωή. Βασικά πρόσωπα του δρώμενου είναι οι «Χαράπηδες» με τις τραγόμορφες μεταμφιέσεις.

Η Μπάρα και ο παραδοσιακός γάμος

Στο Βώλακα (36 χλμ. από Δράμα) ανήμερα των Θεοφανείων αναβιώνει το δρώμενο της «Μπάρας». Ρίχνουν στο σιντριβάνι, πρώτα τον παπά, τον πρόεδρο του χωριού και ακολουθούν οι νεόνυμφοι της περασμένης χρονιάς και όσοι το επιθυμούν. Τα μεσάνυχτα γίνεται το «κλέψιμο» αντικειμένων. Μπαίνουν κρυφά στα σπίτια αυτών που έχουν κορίτσια για παντρειά και «κλέβουν» διάφορα αντικείμενα τα οποία συγκεντρώνουν στην πλατεία. Την επομένη το πρωί, γίνεται ο πλειστηριασμός των κλεμμένων αντικειμένων. Τότε, προσέρχονται οι κάτοχοι των κλεμμένων αντικειμένων και αφού προσφέρουν ένα συμβολικό τίμημα, αποκτούν και πάλι την κυριότητά τους.

Την ίδια μέρα (7 Ιανουαρίου) εορτάζονται και τα «Χαράπια» με ομάδες νέων να μεταμφιέζονται σε «Αράπηδες» ή «Χαράπια». Έχουν καμπούρα, στη μέση κουδούνια, στο σβέρκο φορούν προβιά, το πρόσωπο και τα χέρια είναι μαυρισμένα με καπνιά, ενώ στα πόδια φορούν γουρουνοτσάρουχα. Κρατούν ξύλινο σπαθί και χοντρό ξύλο πάνω στο οποίο στηρίζονται και κουνιούνται, δίνοντας στον ήχο των κουδουνιών ρυθμό. Η ομάδα περιλαμβάνει τον «Τσαούση» που φορά την ανδρική τοπική ενδυμασία και τις «Νύφες» άντρες ντυμένοι με τη γυναικεία τοπική ενδυμασία. Όταν ένας θεατής κλέψει τη νύφη, ο «Τσούσης» και οι «Αράπηδες» σπεύδουν να πιάσουν τον απαγωγέα και τον δίνουν λεία στους «Αράπηδες».

Δείτε τις ειδήσεις από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο στο GRTimes.gr

Ακολουθήστε το GRTimes στο Google News και ενημερωθείτε πριν από όλους

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

go-to-top