Για τη σημαντική μεταρρύθμιση στην κοινωνική ασφάλιση, το πώς φθάσαμε πριν από λίγα χρόνια να κινδυνεύσουμε να μην μπορούμε ως κράτος να πληρώσουμε συντάξεις αλλά και για το «ξεπάγωμα» των συντάξεων μετά από 12 χρόνια, μιλά στο GRTimes, ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αρμόδιος για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, Πάνος Τσακλόγλου.
Επισημαίνει ότι η εμπειρία άλλων χωρών της Ευρώπης δείχνει πως «ειδικά σε γερασμένες κοινωνίες όπως η δική μας, τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα δίνουν σημαντικά υψηλότερες συντάξεις από τα διανεμητικά, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα». Υπογραμμίζει ακόμη πως «η υγεία του ασφαλιστικού είναι αλληλένδετη με την υγεία της οικονομίας. Σήμερα, το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι περισσότερο ανθεκτικό και θα παραμείνει βιώσιμο όσο μένουμε προσανατολισμένοι σε αναπτυξιακές πολιτικές που μεγεθύνουν την οικονομία και μετασχηματίζουν το παραγωγικό μοντέλο της». Και στέκεται βεβαίως στο γεγονός ότι «με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, για πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια θα δοθούν αυξήσεις στις συντάξεις ύψους 7,75%».
Συνέντευξη στην Κατερίνα Τζαβάρα
1 Κάνετε μια μείζονα αλλαγή στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, εισάγοντας το κεφαλαιοποιητικό σύστημα για τις επικουρικές συντάξεις. Υπάρχει μεγάλη αντίθεση κυρίως από την αντιπολίτευση αλλά κι από πολλούς κοινωνικούς φορείς. Από την άλλη μεριά, εσείς απαντάτε με προβλέψεις κι εκτιμήσεις σας για την επιτυχία του εγχειρήματος. Πώς μπορείτε να πείσετε την κοινωνία ότι δεν είναι ένα άλμα στο κενό, αφού οι εκτιμήσεις σας μπορεί να επιβεβαιωθούν, μπορεί και όχι;
Κυρία Τζαβάρα, τα δεδομένα είναι γνωστά εδώ και χρόνια. Έχουμε τον δεύτερο πιο γερασμένο πληθυσμό στην Ευρώπη και το 2030 αναμένεται να ξεπεράσουμε την Ιταλία και να γίνουμε η πιο γερασμένη χώρα της Ευρώπης. Παράλληλα έχουμε χαμηλή αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους και όλες οι προβολές, μας έδειχναν πως οι επόμενες γενιές –δηλαδή, οι σημερινοί νέοι- θα λάμβαναν επικουρικές συντάξεις με πολύ χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης από ότι οι σημερινοί συνταξιούχοι. Οι εκτιμήσεις δείχνουν πως η μεταρρύθμιση που κάναμε για τη νέα γενιά θα έχει θετικό αποτύπωμα όχι μόνο στις συντάξεις τους αλλά και στο σύνολο της οικονομίας μας.
Στο πλαίσιο των ανωτέρω, η σύσταση και λειτουργία του νέου Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) είναι μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική ασφάλιση τα τελευταία χρόνια, που εξυπηρετεί τέσσερις μεγάλους στόχους μακροπρόθεσμου χαρακτήρα. Πρώτον, την επίτευξη υψηλότερων επικουρικών συντάξεων για τους μελλοντικούς συνταξιούχους καθώς πλέον το ύψος της σύνταξης δεν θα εξαρτάται από την αναλογία εργαζόμενων συνταξιούχων -που όπως όλοι γνωρίζουμε βαίνει διαρκώς μειούμενος εξαιτίας της δημογραφικής γήρανσης- αλλά από τις αποδόσεις των επενδύσεων. Δεύτερον, την επίτευξη διασποράς του ασφαλιστικού κινδύνου για το σύνολο της κοινωνικής ασφάλισης, μειώνοντας την έκθεσή της στο δημογραφικό κίνδυνο και επιτυγχάνοντας έτσι μεγαλύτερη σταθερότητα. Τρίτον, τη δημιουργία κεφαλαίου εθνικής αποταμίευσης, καθώς τμήμα των εισφορών θα επενδύεται στην εγχώρια οικονομία, δίνοντας ώθηση στην παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Τέταρτον, την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων στην κοινωνική ασφάλιση και τη μείωση των κινήτρων για ανασφάλιστη εργασία, μέσω της δημιουργίας ατομικών λογαριασμών και κουλτούρας διαφάνειας.
Σχεδόν όλες οι χώρες της Ευρώπης έχουν εισάγει κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά στα κοινωνικοασφαλιστικά τους συστήματα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης. Η εμπειρία αυτών των χωρών δείχνει ότι -ειδικά σε γερασμένες κοινωνίες όπως η δική μας- τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα δίνουν σημαντικά υψηλότερες συντάξεις από τα διανεμητικά, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
2 Θέλετε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς θα κάνει το νέο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης;
Ας αναφέρουμε, καταρχάς, ότι ήδη το Ταμείο έχει φθάσει στους 150.000 ασφαλισμένους, πολύ πάνω από τις εκτιμήσεις μας, κάτι που δείχνει ότι το 2022 ήταν μια χρονιά οικονομικής ανάπτυξης με αύξηση των θέσεων εργασίας για νέους εργαζόμενους. Από 1/1/2022 στο ΤΕΚΑ ασφαλίζονται υποχρεωτικά οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας που έχουν υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης, ενώ μέσα στο 2023 θα ενεργοποιηθεί η προαιρετική ασφάλιση για όποιον το επιθυμεί, είτε έχει είτε δεν έχει υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης, και είναι ηλικίας έως 35 ετών.
Αυτό που θα κάνει το νέο Ταμείο είναι να συλλέγει τις ασφαλιστικές εισφορές των ασφαλισμένων του, να τις πιστώνει σε ατομικούς συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς και να τις επενδύει στη βάση των προτιμήσεων του ασφαλισμένου σε κατάλληλου και προκαθορισμένου ρίσκου επενδυτικά προϊόντα κύκλου ζωής. Στο τέλος του εργασιακού βίου του, το σωρευμένο ποσό εισφορών και αποδόσεων θα μετατρέπεται βάσει αλγορίθμου σε ισόβια μηνιαία επικουρική σύνταξη. Επιπλέον, ο νόμος εγγυάται ρητά ότι η απονεμόμενη σύνταξη θα αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον στις σωρευμένες εισφορές του ασφαλισμένου σε πραγματική αξία, δηλαδή προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό.
3 Τι πιστεύετε ότι έφταιξε κυρίως για το ότι φτάσαμε πριν από λίγα χρόνια να κινδυνεύουμε να μην μπορούμε ως κράτος να πληρώσουμε συντάξεις; Ποια ήταν τα λάθη που έγιναν στη διαχείριση των ασφαλιστικών ταμείων και πώς μπορείτε να εξασφαλίσετε ότι στο νέο σύστημα δεν θα επαναληφθούν;
Αναμφίβολα, η διόγκωση των ελλειμμάτων του συνταξιοδοτικού συστήματος – και, μάλιστα, πριν ακόμα φανούν οι συνέπειες της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού της χώρας μας – ήταν ένας από τους κυριότερους παράγοντες που μας οδήγησαν στην κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Τη δεκαετία πριν από την οικονομική κρίση, τα ελλείμματα του συνταξιοδοτικού συστήματος που κάλυπτε ο προϋπολογισμός, αντιστοιχούσαν περίπου στα δύο τρίτα της αύξησης του δημοσίου χρέους. Το ασφαλιστικό μας σύστημα ήταν εξ’ ολοκλήρου διανεμητικό, υπέρανταποδοτικό, κατακερματισμένο και πελατειακό, χωρίς να υπάρχει ισορροπία μεταξύ εισφορών και παροχών και με υψηλά ποσοστά πρόωρης συνταξιοδότησης. Έτσι, οδηγηθήκαμε σε διαχρονική αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ, ξεπερνώντας κάθε άλλη Ευρωπαϊκή χώρα, και επιβαρύνοντας τις μελλοντικές γενιές για την αποπληρωμή του δημιουργούμενου χρέους. Το εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας των ασφαλιστικών ταμείων, η εκτεταμένη εισφοροδιαφυγή, ο πελατειασμός και η πολυνομία δημιούργησαν έντονες κοινωνικές ανισότητες, αφού όμοιες περιπτώσεις ασφαλισμένων αντιμετωπιζόντουσαν με πολύ διαφορετικό τρόπο.
Σήμερα, οι κύριες συντάξεις αποτελούνται από δυο μέρη: την εθνική σύνταξη, η οποία χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό και την ανταποδοτική σύνταξη, η οποία θεωρητικά πρέπει να πληρώνεται από τις εισφορές των εργαζομένων. Παρότι ακόμα και σήμερα, σημαντικό μέρος της ανταποδοτικής σύνταξης πληρώνεται από τον προϋπολογισμό και όχι από ασφαλιστικές εισφορές, σύμφωνα με τις υφιστάμενες αναλογιστικές μελέτες το ποσό αυτό θα βαίνει μειούμενο διαχρονικά και το σύστημα είναι μακροχρονίως βιώσιμο. Επιπλέον, η μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης σε κεφαλαιοποιητική, δεν δημιουργεί ελλείμματα. Ακόμη και σε ακραία σενάρια, η πιθανότητα ενεργοποίησης της εγγύησης του Δημοσίου είναι μικρή με αμελητέο δημοσιονομικό κόστος.
Ας μην ξεχνάμε πως η υγεία του ασφαλιστικού είναι αλληλένδετη με την υγεία της οικονομίας. Σήμερα, το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι περισσότερο ανθεκτικό και θα παραμείνει βιώσιμο όσο μένουμε προσανατολισμένοι σε αναπτυξιακές πολιτικές που μεγεθύνουν την οικονομία και μετασχηματίζουν το παραγωγικό μοντέλο της.
4 Με δεδομένη τη θέση της κυβέρνησης ότι δεν θα διακινδυνεύσει για τίποτα τη δημοσιονομική σταθερότητα, τι μπορούμε να περιμένουμε για την αύξηση του κατώτατου μισθού;
Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε ότι ο κατώτατος μισθός αφορά τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας και, επομένως, τουλάχιστον άμεσα δεν έχει σημαντικές δημοσιονομικές επιπτώσεις. Ο κατώτατος μισθός αποτελεί ένα πολύ σημαντικό εργαλείο διασφάλισης του βιοτικού επιπέδου των πιο ευάλωτων εργαζόμενων συμπολιτών μας και η ετήσια αναπροσαρμογή του συνδέεται με μια σειρά από παράγοντες όπως είναι το ΑΕΠ, η αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, το ύψος των επενδύσεων, το ποσοστό της ανεργίας, ο πληθωρισμός. Να επισημαίνω ότι η γενναία αύξηση που δόθηκε από την κυβέρνηση σωρευτικά κατά 9,7% μέσα στο 2022, έφερε την Ελλάδα στην 9η θέση ανάμεσα στις 21 χώρες της ΕΕ που έχουν νομοθετημένο κατώτατο μισθό, από την 11η θέση που βρισκόταν προηγουμένως.
Η νομοθεσία για τη διαμόρφωση του κατώτατου μισθού στη χώρα μας συνάδει με τα ευρωπαϊκά standards και στις αρχές του 2023 θα ξεκινήσει η διαβούλευση μεταξύ του υπουργείου Εργασίας, των κοινωνικών εταίρων, των επιστημονικών ινστιτούτων, της Τράπεζας της Ελλάδος και του ΚΕΠΕ για τη διαμόρφωση του νέου κατώτατου μισθού. Γνωρίζουμε ότι η επόμενη χρονιά θα είναι δύσκολη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις διεθνών οίκων και οργανισμών οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αναμένεται να γνωρίσουν ύφεση το 2023. Όχι όμως η Ελλάδα, παρότι ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης θα είναι αισθητά χαμηλότερος από αυτόν της φετινής χρονιάς. H πολιτική της κυβέρνησης που οδηγεί σε αύξηση των επενδύσεων και άνοδο του οικονομικού επιπέδου της χώρας μέσα σε μια δύσκολη διεθνή συγκυρία, είναι η μόνη που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για καλύτερες αμοιβές και την επόμενη χρονιά, χωρίς όμως σε καμία περίπτωση να παραμελούμε τους δημοσιονομικούς μας στόχους.
5 Μετά από ένα διάστημα 12 ετών θα υπάρξει «ξεπάγωμα» των συντάξεων από το 2023. Σε ποιο ύψος αναμένεται να κυμανθούν οι αυξήσεις και τι προβλέπεται για όσους έχουν προσωπική διαφορά;
Όντως, με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, για πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια θα δοθούν αυξήσεις στις συντάξεις ύψους 7,75%. Περίπου 1,4 εκατομμύρια συνταξιούχοι που δεν έχουν προσωπική διαφορά θα δουν αύξηση αυτού του μεγέθους στις συντάξεις τους, ενώ σε 300 χιλιάδες περίπου συνταξιούχους αναμένεται να μηδενιστεί η προσωπική διαφορά και θα δουν και αυτοί αύξηση στη σύνταξή τους. H αύξηση αυτή θα πιστωθεί στους λογαριασμούς των συνταξιούχων τον ερχόμενο Ιανουάριο, δηλαδή όταν καταβληθούν οι συντάξεις του Φεβρουαρίου του 2023. Επιπρόσθετα εκτός από τις αυξήσεις στις συντάξεις οι συνταξιούχοι θα δουν και άλλες αυξήσεις στα εισοδήματά τους. Συγκεκριμένα, καταργείται η έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης για περίπου 850 χιλιάδες συνταξιούχους, καταβάλλεται εφάπαξ ενίσχυση 250 ευρώ σε περίπου 1,2 εκατομμύρια συνταξιούχους με σύνολο συντάξεων κάτω των 800 ευρώ και, επιπλέον, καταβάλλεται η τέταρτη ετήσια δόση των αυξήσεων του νόμου Βρούτση σε περίπου 220 χιλιάδες συνταξιούχους με περισσότερα από 30 χρόνια ασφαλιστικού βίου που υπέβαλλαν αίτηση πριν από τον Μάιο του 2016. Συνολικά, περίπου το 95% των συνταξιούχων θα δουν αύξηση στα εισοδήματά τους και πολλοί από αυτούς θα λάβουν αυξήσεις από περισσότερες από μία πηγές.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Π. Τσακλόγλου: Με πράξεις αποδεικνύουμε ποιος είναι κοινωνικά ευαίσθητος και αληθινά προοδευτικός
Π. Τσακλόγλου: Εκσυγχρονισμός και διαφάνεια για την επόμενη μέρα του ΜΤΠΥ
