Εθνικοί δρυμοί, υγρότοποι, Γαλάζιες Σημαίες και προγράμματα Green Key με σκοπό την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, την αειφόρο διαχείριση στον τομέα του τουρισμού και κατ’ επέκταση την ευαισθητοποίηση του κοινού. Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης γιορτάζει σήμερα την 70η επέτειο από την ίδρυσή της.
Πρόκειται για την παλαιότερη, ανελλιπώς παρούσα εδώ και εβδομήντα χρόνια, μη κυβερνητική οργάνωση προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Αναφερόμαστε στην Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) η οποία σήμερα (Κυριακή 11 Απριλίου) εορτάζει την 70η επέτειο από την ίδρυσή της.
Ιδρύθηκε στις 11 Απριλίου 1951 και από τότε μέσα από την πολύπλευρη δράση της και το πλούσιο αρχείο της πρωτοστατεί για την προστασία της ελληνικής φύσης και της άγριας ζωής στα πλούσια οικοσυστήματα της Ελλάδας.
Από το ξεκίνημά της η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης πρωτοστάτησε στη δημιουργία Εθνικών Δρυμών και Προστατευόμενων Περιοχών, στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας και στην προστασία βιότοπων και απειλούμενων ειδών πανίδας και χλωρίδας.
Το πρώτο μεγάλο και επιτυχημένο βήμα της νεοσύστατης ΕΕΠΦ ήταν το φαράγγι της Σαμαριάς στην Κρήτη, εκεί όπου με συνεχείς προσπάθειες μιας δεκαετίας επιτυγχάνει την ανακήρυξη του Εθνικού Δρυμού της Σαμαριάς (1962) και την προστασία του Κρητικού Αίγαγρου.
Στις δεκαετίες του ’60 και του ‘70 η ΕΕΠΦ ασχολείται με το Δέλτα του Έβρου και εστιάζεται στην προστασία της Πρέσπας που κορυφώνεται με την ανακήρυξη Εθνικού Δρυμού Πρεσπών το 1974.
Υγρότοποι και Δέλτα ποταμών
Το 1971 είναι πιθανόν η κορυφαία μέχρι σήμερα στιγμή των 70 χρόνων της ΕΕΠΦ αλλά και στην ιστορία της προστασίας της ελληνικής φύσης.
Είναι η χρονιά που πραγματοποιείται η υπογραφή της διεθνούς σύμβασης RAMSAR για την προστασία των υγροτόπων. Στις 2 Φεβρουαρίου 1971, στην πόλη Ramsar του Ιράν η χώρα μας εκπροσωπήθηκε από τον Βύρωνα Αντίπα, γενικό γραμματέα και ψυχή της ΕΕΠΦ επί 35 έτη.
Παράλληλα, η ΕΕΠΦ επικεντρώνεται στην καταγραφή της κατάστασης σημαντικών υγροτόπων της Βόρειας Ελλάδας, ξεκινάει αγώνα για την προστασία απειλούμενων ειδών πτηνών ενώ το 1979 θέτει για πρώτη φορά τον μεγάλο κίνδυνο από τα δηλητηριασμένα δολώματα – που δυστυχώς παραμένει ακόμη μεγάλη πληγή. Την ίδια περίοδο αναδεικνύει την ανάγκη προστασίας των πληθυσμών της μεσογειακής φώκιας και της θαλάσσιας χελώνας.
Τη δεκαετία του ’80 η ΕΕΠΦ αναδεικνύει τη σημασία των Δέλτα του Λούρου και του Άραχθου στον Αμβρακικό, της Αλυκής Κίτρους στην Πιερία, της λίμνης Κερκίνης, της Οίτης και της Ροδόπης καθώς και της λίμνης Ισμαρίδας.
Τη δεκαετία του ’90 η ΕΕΠΦ πρωτοστατεί σε περιβαλλοντικούς αγώνες και συμβάλλει στην ακύρωση του νόμου «περί βοσκοτόπων» ενώ σημαντική στιγμή είναι η συμμετοχή της στην ίδρυση της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών, η οποία άλλαξε το μέλλον της περιοχής και αποτελεί μέχρι σήμερα ένα πρότυπο ολοκληρωμένης διαχείρισης σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο.
Τις δεκαετίες αυτές, μέσα από τις συνεχείς προσπάθειες του Βύρωνα Αντίπα για την προσέλκυση και τη στήριξη νέων, η ΕΕΠΦ γίνεται το φυτώριο για τη δημιουργία άλλων, πιο ειδικευμένων ως προς το αντικείμενο, περιβαλλοντικών οργανώσεων, όπως η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας «Αρχέλων» και η Ελληνική Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας «Mom».
Γαλάζια Σημαία και Green Key
Το 1992 η ΕΕΠΦ αναλαμβάνει το πρόγραμμα «Γαλάζιες Σημαίες»’ ένα πρόγραμμα που επιβραβεύει την εξαιρετική ποιότητα υδάτων και το υψηλό επίπεδο προσφερόμενων υπηρεσιών στους λουομένους, διασφαλίζοντας με τα κριτήρια καθαριότητας και υγιεινής, την προστασία της Δημόσιας Υγείας. Αποτελεί το πλέον αναγνωρίσιμο και διαδεδομένο διεθνώς οικολογικό σύμβολο ποιότητας στον κόσμο και απονέμεται σε ακτές και μαρίνες οι οποίες πληρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις βράβευσης.
Από το 1993 η ΕΕΠΦ συμμετέχει ενεργά, μέχρι σήμερα, στην εκστρατεία κατά της εκτροπής του Αχελώου, ενώ από το 1995 συντονίζει πέντε Δίκτυα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (τρία διεθνή και δύο εθνικά), όλα εγκεκριμένα από το υπουργείο Παιδείας. Στα Δίκτυα αυτά συμμετέχουν τα τελευταία χρόνια, πάνω από 500 σχολεία ετησίως (νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια) από όλη την Ελλάδα, με χιλιάδες μαθητών.
To 2009 ξεκινά από την ΕΕΠΦ και το πρόγραμμα Green Key για τις τουριστικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα ηγετικό πρότυπο βράβευσης στον τομέα της περιβαλλοντικής ευθύνης και βιώσιμης λειτουργίας στο πλαίσιο της τουριστικής βιομηχανίας, που αντιπροσωπεύει την δέσμευση από τις επιχειρήσεις ως προς τις εγκαταστάσεις τους που πρέπει να πληρούν τα αυστηρά κριτήρια που καθορίζονται από το Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Το Green Key εφαρμόζεται σε ξενοδοχεία, ξενώνες, μικρά καταλύματα, κάμπινγκ, εστιατόρια και αξιοθέατα.
Προστασία της φύσης
Η ΕΕΠΦ δραστηριοποιείται σε πέντε κύριους τομείς: περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, έργα και προγράμματα προστασίας της φύσης με τη συμμετοχή ή τον συντονισμό, μεταξύ άλλων, σημαντικών ευρωπαϊκών έργων LIFE, περιβαλλοντική εκπαίδευση, αειφορική διαχείριση στον τομέα του τουρισμού με τα προγράμματα «Γαλάζια Σημαία» και «Green Key» και ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.
Στην Ελλάδα εκπροσωπεί το διεθνές Ίδρυμα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Foundation for Environmental Education – FEE), από το 1992 χειρίζεται τα πέντε του παγκόσμια Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Ευαισθητοποίησης ενώ από το 2016 συμμετέχει στο διοικητικό συμβούλιο του FEE με εκπρόσωπο τον νυν πρόεδρό της, Νίκο Γ. Πέτρου. Είναι επίσης μέλος διεθνών περιβαλλοντικών οργανισμών όπως η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (International Union for the Conservation of Nature – IUCN). Για το έργο της έχει τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών, το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ίδρυμα Ford.
Ο εμπνευστής της ίδρυσης της ΕΕΠΦ
Εμπνευστής της ίδρυσης της ΕΕΠΦ και πρώτος Γενικός Γραμματέας της ήταν ο Ιάκωβος Σαντοριναίος, μέλος του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου (ΕΟΣ), με πρωτοβουλία του οποίου το υπουργείο Γεωργίας είχε πεισθεί να ιδρύσει, το 1938, τους Εθνικούς Δρυμούς Ολύμπου και Παρνασσού, φέρνοντας τότε την Ελλάδα μεταξύ των πρώτων ευρωπαϊκών χωρών με προστατευόμενες περιοχές.
Τα περισσότερα ιδρυτικά μέλη της ΕΕΠΦ προέρχονταν από τον ΕΟΣ και πολλοί ήταν σημαίνουσες προσωπικότητες των επιστημών και των γραμμάτων, πρωτοπόροι ως προς τον προβληματισμό τους για τα θέματα περιβάλλοντος και μάλιστα σε εποχή που η οικολογία και η προστασία του περιβάλλοντος ήταν άγνωστες λέξεις, αλλά και έννοιες.
Έντεκα μέλη της ήταν πανεπιστημιακοί, και έξι ήταν, ή έγιναν αργότερα, Ακαδημαϊκοί. Ανάμεσά τους και οι Ηλίας Βενέζης, Σπύρος Μαρινάτος, Καίσαρ Αλεξόπουλος, και Μάξιμος Μητσόπουλος, ο οποίος ήταν ο πρώτος πρόεδρος της ΕΕΠΦ.
Αμέσως μετά την ίδρυσή της, το 1952, με τη σημαντική συμβολή του Ηλία Βενέζη, εκδόθηκαν τα πρώτα φυλλάδια για μαθητές και δασκάλους με θέμα τη φύση και την ανάγκη προστασία της που στάλθηκαν σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας – σχεδόν σαράντα χρόνια πριν από την θεσμική αναγνώριση της σημασίας της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη χώρα μας.
Σημειώνεται ότι οι εκδηλώσεις για τα 70 χρόνια της ΕΕΠΦ τελούν υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου.
