Το REPowerEU, το σχέδιο της ΕΕ για τη γρήγορη μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού σε επίπεδο ΕΕ και την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, είναι πιθανό να βρεθεί αντιμέτωπο με σημαντικές πρακτικές προκλήσεις, προειδοποιεί σε γνώμη που δημοσίευσε σήμερα το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.
Ειδικότερα, η επιτυχία του εν λόγω σχεδίου θα εξαρτηθεί από την ανάληψη συμπληρωματικών δράσεων σε όλα τα επίπεδα και τη διασφάλιση χρηματοδότησης ύψους περίπου 200 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Σε συνέχεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι η ΕΕ πρέπει σταδιακά να απεξαρτηθεί πλήρως από τις εισαγωγές αερίου, πετρελαίου και γαιάνθρακα από τη Ρωσία το συντομότερο δυνατόν. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιο REPowerEU, το οποίο έχει ως στόχο να αυξήσει την ανθεκτικότητα του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ, μέσω της μείωσης της εξάρτησής του από ορυκτά καύσιμα και της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού σε επίπεδο ΕΕ. Ο στόχος αυτός θα υλοποιηθεί μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ): μέτρα για την υποστήριξη του εν λόγω στόχου θα συμπεριληφθούν στα κεφάλαια των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αφορούν το REPowerEU.
«Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έφερε στο προσκήνιο την εξάρτησή μας από τις εισαγωγές αερίου, πετρελαίου και γαιάνθρακα. Ήταν απολύτως αναγκαίο η ΕΕ να αναλάβει δράση και να ανταποκριθεί αμέσως στις αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με την ενεργειακή ασφάλεια», δήλωσε η Ivana Maletić, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για τη γνώμη. «Ωστόσο, κατά την άποψή μας, το σχέδιο REPowerEU, στην τρέχουσα μορφή του, ενδέχεται να μην καταστήσει δυνατό τον γρήγορο εντοπισμό και υλοποίηση των στρατηγικών έργων της ΕΕ που θα έχουν άμεσο και τον μέγιστο αντίκτυπο στην ενεργειακή ασφάλεια και ανεξαρτησία της ΕΕ.»
Παρόλο που η πρόταση παρέχει ολοκληρωμένη επισκόπηση του πλαισίου και των κύριων προκλήσεων, οι ελεγκτές υπογραμμίζουν σειρά ασυνεπειών όσον αφορά τον σχεδιασμό του REPowerEU. Ο στόχος του σχεδίου εστιάζει στην ΕΕ συνολικά, ωστόσο ο ΜΑΑ εφαρμόζεται μέσω μέτρων που προτείνουν τα κράτη μέλη. Κατά τους ελεγκτές, αυτό ενέχει κινδύνους για την αντιμετώπιση επερχόμενων προκλήσεων σε στρατηγικό επίπεδο και ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα έργα στρατηγικής σημασίας για το σύνολο της ΕΕ να μην χρηματοδοτηθούν μέσω του REPowerEU.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, οι πρόσθετες επενδύσεις για το REPowerEU —ιδίως για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία έως το 2027— θα ανέλθουν σε 210 δισεκατομμύρια ευρώ. Εντούτοις, η πρόσθετη χρηματοδότηση που διατίθεται ανέρχεται συνολικά σε μόλις 20 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι άλλες πηγές χρηματοδότησης δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Επιτροπής και εναπόκειται στα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν τα υπόλοιπα δάνεια στο πλαίσιο του ΜΑΑ ή να μεταφέρουν κονδύλια από άλλες ενωσιακές πολιτικές, ιδίως τις πολιτικές της συνοχής και της αγροτικής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, οι ελεγκτές της ΕΕ προειδοποιούν ότι το συνολικό ποσό της χρηματοδότησης που είναι διαθέσιμο στην πραγματικότητα ενδέχεται να μην επαρκεί για την κάλυψη των εκτιμώμενων επενδυτικών αναγκών.
Η προβλεπόμενη κατανομή των κονδυλίων στα κράτη μέλη είναι και αυτή προβληματική, σύμφωνα με τους ελεγκτές. Δεδομένου ότι τα κονδύλια θα κατανέμονται κατ’ αναλογία προς τα κονδύλια που θα έχουν χρησιμοποιηθεί αρχικά στο πλαίσιο του ΜΑΑ, αυτά δεν θα αντικατοπτρίζουν ούτε τις τρέχουσες προκλήσεις και στόχους του REPowerEU ούτε τις ιδιαίτερες ανάγκες των κρατών μελών. Η απουσία συγκεκριμένης προθεσμίας για την υποβολή των κεφαλαίων που αφορούν το REPowerEU μειώνει την πιθανότητα εντοπισμού και προώθησης πιθανών διασυνοριακών έργων. Ελλείψει συγκριτικής ανάλυσης, η στρατηγική θεώρηση όσον αφορά τα έργα που έχουν το υψηλότερο δυναμικό να συμβάλουν στην ενεργειακή ασφάλεια και ανεξαρτησία της ΕΕ είναι περιορισμένη.
Στη γνώμη που διατυπώνουν, οι ελεγκτές επισημαίνουν αρκετές άλλες αδυναμίες του σχεδίου REPowerEU, μεταξύ άλλων στους τομείς της υποβολής εκθέσεων, της παρακολούθησης και της αξιολόγησης, καθώς και όσον αφορά την υποβολή και την αξιολόγηση των σχετικών με το REPowerEU κεφαλαίων.
