Σε πλήρη ετοιμότητα είναι η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και η επιστημονική κοινότητα, για το φετινό πρόγραμμα καταπολέμησης κουνουπιών που άρχισε ήδη, αλλά και για την αποτελεσματική επιτήρηση του ιού του Δυτικού Νείλου, με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας.
Με βασικό «όπλο», το βραβευμένο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας σύστημα EYWA, για την έγκαιρη προειδοποίηση για ασθένειες που μεταδίδονται από τα κουνούπια, ξεκίνησε το φετινό πρόγραμμα καταπολέμησης κουνουπιών, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, με στόχο και τη βελτιστοποίηση της προστασίας των πολιτών, από τον επικίνδυνο ιό του Δυτικού Νείλου.
Αυτό τονίστηκε μεταξύ άλλων στη διάρκεια συνέντευξης τύπου που παραχωρήθηκε στην αίθουσα της Συγκλήτου του ΑΠΘ και στην οποία συμμετείχαν όλοι οι συναρμόδιοι φορείς, εκπρόσωποι της πανεπιστημιακής κοινότητας, η αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και ο πρόεδρος της εταιρείας Οικοανάπτυξη Α.Ε που υλοποιεί το πρόγραμμα καταπολέμησης.
Ο Πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Νικόλαος Παπαϊωάννου, αναφέρθηκε στην πολύπλευρη συμμετοχή του ιδρύματος στο πρόγραμμα έγκαιρης διάγνωσης αλλά και ανάλυσης των επιστημονικών δεδομένων που βοηθούν ουσιαστικά στα προγράμματα καταπολέμησης.
Όπως είπε, οι τρεις πυλώνες πάνω στους οποίους «βαδίζει» το ΑΠΘ, είναι η εξωστρέφεια, η διεπιστημονικότητα και η συνέργεια και ειδικά για τον πρώτο πυλώνα, επισήμανε πως το πανεπιστήμιο συμμετέχει ενεργά μέσω των ερευνητικών πρωτοκόλλων και των αποτελεσμάτων τους, στη διάδοση και στην χρήση των αποτελεσμάτων αυτών από την κοινωνία. «Αυτό σημαίνει εξωστρέφεια. Το Ελληνικό δημόσιο Πανεπιστήμιο χρηματοδοτείται από τον Έλληνα πολίτη και άρα είμαστε υποχρεωμένοι να το γυρίσουμε πίσω» δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο ίδιος, εξήρε τη συνεργασία του ιδρύματος με την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ήδη από το 2010, όταν είχε πρωτοεμφανιστεί ο ιός του Δυτικού Νείλου σε μια μεγάλη, πρωτοφανή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα επιδημία του συγκεκριμένου ιού. «Για αυτό το ΑΠΘ έχει αναπτύξει και εφαρμόζει μαζί με την ΠΚΜ συστήματα επιτήρησης του ιού, στον άνθρωπο, σε κουνούπια και σε οικόσιτα πτηνά, με στόχο την έγκαιρη προειδοποίηση της κυκλοφορίας του ιού, προσδιορίζοντας ουσιαστικά τις εστίες διάδοσης και στη συνέχεια παρέχει όλα εκείνα τα χωρικά και χρονικά δεδομένα, έτσι ώστε να έχουμε τη σωστή επιτήρηση» κατέληξε ο Πρύτανης.
Η Αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Μελίνα Δερμεντζοπούλου, εστίασε στη συνεργασία της Περιφέρειας με την επιστημονική κοινότητα αλλά και με τους δήμους, για την εφαρμογή του προγράμματος καταπολέμησης των κουνουπιών σε όλες τις περιφερειακές ενότητες, με στόχο την προάσπιση της δημόσιας υγείας από τα κουνούπια που είναι γνωστοί φορείς μολυσματικών ασθενειών.
Μιλώντας για το σύστημα EYWA, είπε πως παρείχε στην Περιφέρεια προβλέψεις για την αφθονία ακμαίων κουνουπιών και για τον επιδημιολογικό κίνδυνο από τον ιό του Δυτικού Νείλου, σε διαφορετικές γεωγραφικές και χρονικές κλίμακες, από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο του 2020 και του 2021. «Αυτές οι προβλέψεις ενσωματώθηκαν στον επιχειρησιακό σχεδιασμό του προγράμματος καταπολέμησης με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα, βελτιστοποιώντας τη γνώση κινδύνου για την περιοχή μας, την ανάπτυξη των δικτύων παρακολούθησης , την καθοδήγηση ενημερωτικών εκστρατειών και την εφαρμογή των κατάλληλων δράσεων απόκρισης και θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται καθ` όλη τη διάρκεια λειτουργίας του EYWA, μέχρι το 2025» είπε η κ. Δερμεντζοπούλου.
«Απρόβλεπτος ο ιός του Δυτικού Νείλου»
Η Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής της ΠΚΜ για το πρόγραμμα καταπολέμησης κουνουπιών, Υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Αρμποϊών, Καθηγήτρια Μικροβιολογίας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, Άννα Παπά, εξήγησε πως στο εργαστήριο Μικροβιολογίας του τμήματος Ιατρικής, όπου λειτουργεί το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για τους Αρμποϊούς, η εταιρεία Οικοανάπτυξη Α.Ε, αποστέλλει κάθε χρόνο περισσότερα από 50.000 κουνούπια για εξέταση, τα οποία συλλέγονται από 60 σταθερές θέσεις στην ΠΚΜ.
Χαρακτήρισε απρόβλεπτο τον ιό του Δυτικού Νείλου, ο οποίος όπως είπε κάνει και ασυμπτωματικές λοιμώξεις, με τον μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση εγκεφαλίτιδας εξαιτίας του, να διατρέχουν ηλικιωμένοι. Πέρυσι όπως είπε, η χώρα μας είχε περίπου στα 50 κρούσματα του ιού, με τους παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση κρουσμάτων να είναι πάρα πολλοί και σύνθετοι.
Σύμφωνα με την κ. Παπά, τα κουνούπια εξετάζονται πρωτίστως για τον ιό του Δυτικού Νείλου, αλλά και για άλλα παθογόνα, ώστε να υπάρξει έγκαιρη επαγρύπνηση και εφαρμογή μέτρων Δημόσιας Υγείας.
Το συγκεκριμένο εργαστήριο εξάλλου όπως είπε η κ. Παπά, «έχει καθημερινή επικοινωνία, ειδικά τους θερινούς μήνες με τον ΕΟΔΥ, ενώ συνεργάζεται με άλλα τμήματα του ΑΠΘ, όπως της Κτηνιατρικής και της Μετεωρολογίας, στο πλαίσιο της Διμερούς Συνεργασίας με τη Γερμανία, καθώς και με το Αστεροσκοπείο Αθηνών, στο πλαίσιο του προγράμματος EMPROS, με αποκορύφωμα το σύστημα EYWA και τη βράβευση του από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας».
Για τη διάγνωση και εντοπισμό του ιού του Δυτικού Νείλου στο ζωϊκό κεφάλαιο, σε ίππους, περιστέρια και όρνιθες και τη συμβολή των συγκεκριμένων μελετών στον εντοπισμό εστιών αρχικής διασποράς του ιού, μίλησε ο Αν. Καθηγητής Μοριακής Μικροβιολογίας του Διαγνωστικού Εργαστηρίου του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ, Χρυσόστομος Δόβας.
Το συγκεκριμένο εργαστήριο είχε διαγνώσει το 2010 τα πρώτα περιστατικά εγκεφαλίτιδας από τον ιό του Δυτικού Νείλου σε ίππους στην Κεντρική Μακεδονία, αξιολογώντας στη συνέχεια με επιτυχία την ικανότητα ενός εμβολίου να τους παρέχει προστασία. Επίσης, σε συνεργασία με την Οικοανάπτυξη Α.Ε και το ΚΕΕΛΠΝΟ, αξιολόγησε συστήματα επιτήρησης της κυκλοφορίας του ιού σε πτηνά, συσχετίζοντας τη λοίμωξη σε αυτά, με τα ανθρώπινα κρούσματα, ώστε να εντοπιστούν οι αρχικές εστίες διασποράς.
Την ίδια στιγμή, όπως δήλωσε ο κ. Δόβας, πραγματοποιήθηκε γονιδιωματική επιτήρηση του ιού, βάσει της οποίας προσδιορίστηκαν χρονικά από το 2004 και μετά, οι διαδρομές διασποράς του στην Ευρώπη και εισβολής του στην Ελλάδα. Από την πολύπλευρη αυτή δραστηριότητα του εργαστηρίου και τις συνεργασίες του με άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα και με ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού, έχουν προκύψει 14 δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά.
Επηρεάζει η κλιματική αλλαγή τους πληθυσμούς των κουνουπιών και τις νόσους που μεταδίδουν
Για τη σχέση των μετεωρολογικών συνθηκών με τους πληθυσμούς των κουνουπιών, μίλησε η Αν. Καθηγήτρια του Τομέα Μετεωρολογίας Κλιματολογίας του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ Ελένη Κατράγκου, υπογραμμίζοντας πως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, επηρεάζουν τις μεταδιδόμενες νόσους από τα κουνούπια, θέμα το οποίο αποτελεί αντικείμενο έρευνας από τον τομέα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του τμήματος Γεωλογίας.
Η κ. Κατράγκου δήλωσε πως οι μηχανισμοί που συνδέουν τον καιρό με την παρουσία των κουνουπιών, εφαρμόζονται στην κατασκευή αλγορίθμων που χρησιμοποιούνται στις επιχειρησιακές δράσεις καταπολέμησης. Με βάση τα μοντέλα αριθμητικής πρόγνωσης του καιρού, ενημερώνεται ο αλγόριθμος πρόγνωσης αφθονίας κουνουπιών της Οικοανάπτυξη Α.Ε, σε επίπεδο οικισμών, το οποίο μεταφράζει στη συνέχεια την αφθονία των κουνουπιών σε όχληση, εντοπίζοντας παράλληλα και τα hot-spots πληθυσμού κουνουπιών.
Τα παραπάνω δεδομένα σύμφωνα με την κ. Κατράγκου, χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων και στην ψηφιακή εφαρμογή πρόβλεψης όχλησης από κουνούπια, «Mosquito Vision» η οποία αναπτύχθηκε σε συνεργασία με την Οικοανάπτυξη Α.Ε και που είναι διαθέσιμη ΕΔΩ.
Για την τεράστια αξία του συστήματος EYWA μίλησε ο Πρόεδρος της εταιρείας Οικοανάπτυξη Α.Ε., Δρ Σπύρος Μουρελάτος, αναφερόμενος στους 5 πυλώνες πάνω στους οποίους αυτό βασίζεται.
Α) Γνώση του κινδύνου με προνομιακό χώρο μελέτης την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας
Β) Δίκτυα συλλογής δεδομένων εντομολογικής και επιδημιολογικής επιτήρησης από δεκάδες χιλιάδες θέσεις και με εκατοντάδες χιλιάδες δειγματοληψίες
Γ) Παραγωγή προβλέψεων για την αφθονία των κουνουπιών και τον επιδημιολογικό κίνδυνο για επιχειρησιακή χρήση
Δ) Εστιασμένες δράσεις πρόληψης και καταπολέμησης, συναρτήσει των προβλέψεων
Ε) Επικοινωνία και ευαισθητοποίηση κατοίκων με τη λειτουργία της διαδραστικής εφαρμογής για κινητά «Mosquito Vision», που διαθέτει πενθήμερες προβλέψεις όχλησης για το σύνολο των οικισμών της ΠΚΜ.
«Η χρήση του συστήματος EYWA στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας κατά τα έτη 2020 και 2021, σύμφωνα με την Επίτροπο Έρευνας της Ε.Ε, οδήγησε στη μείωση κατά 50% των πληθυσμών των κουνουπιών και στην αποτροπή κρουσμάτων ιού του Δυτικού Νείλου σε 65 οικισμούς. Το αμέσως προσεχές διάστημα και μέχρι το 2025 θα επιχειρηθεί η χρήση του EYWA και σε άλλες οκτώ περιφέρειες από τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες» επισήμανε ο κ. Μουρελάτος.
Αναφερόμενος εξάλλου στη δυσκολία του όλου εγχειρήματος για την επιτήρηση και καταπολέμηση των πληθυσμών των κουνουπιών, ο πρόεδρος της Οικοανάπτυξη Α.Ε, επισήμανε ότι με τη χρήση των επιστημονικών δεδομένων, μπορεί και γίνεται επιλογή για το που θα επικεντρωθούν οι επιχειρησιακές δράσεις, δεδομένου ότι η ΠΚΜ διαθέτει 1000 οικισμούς, ενώ στην ίδια περιφέρεια που υπάρχουν πάρα πολλές εστίες, όπως 300.000 βόθροι.
Ο κ. Μουρελάτος διαβεβαίωσε πως τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στην καταπολέμηση, είναι πολύ φιλικά στο περιβάλλον και σαφώς πιο ελαφριά από αυτά που χρησιμοποιούνται σε γεωργικές δραστηριότητες.
