Να αναλάβουν τις ευθύνες τους σχετικά με το ζήτημα των αιωρούμενων σωματιδίων, που ταλαιπωρεί επί χρόνια τη Θεσσαλονίκη καλεί τους εμπλεκόμενους φορείς ο Αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Κ. Γιουτίκας με αφορμή την παραπομπή της χώρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την αποτυχία της να περιορίσει τη σωματιδιακή ρύπανση στην πόλη.
“ Εμείς ως Περιφέρεια, αν και παραλάβαμε ένα απαρχαιωμένο Δίκτυο Μέτρησης Αέριων Ρύπων, έχουμε αναβαθμίσει όλους τους Σταθμούς Μέτρησης, τους έχουμε εξοπλίσει με σύγχρονα μηχανήματα, στο Σταθμό του Κορδελιού, μετράμε πλέον – για πρώτη φορά στα χρονικά – , και τις δύσοσμες ενώσεις, ενώ προσθέτουμε στο Δίκτυο δύο νέους σταθμούς μέτρησης, τον έναν στο Δημαρχείο Παύλου Μελά και τον άλλο στο νέο κτίριο των υπηρεσιών της Περιφέρειας στην περιοχή του Λιμανιού. Επιπλέον διαθέτουμε σημαντικούς πόρους, για να βάλουμε στην καθημερινότητά μας την ηλεκτροκίνηση και έτσι να περιορίσουμε την εκπομπή καυσαερίων”, αναφέρει ο κ. Γιουτίκας και συμπληρώνει ότι: “δρομολογούμε την αγορά ηλεκτροκίνητων οχημάτων για την αντικατάσταση του στόλου των οχημάτων της Περιφέρειας, ενώ αρκετοί δήμοι, μεταξύ των οποίων και ο δήμος Θεσσαλονίκης, αξιοποιούν τις χρηματοδοτικές δυνατότητες που τους δίνουμε και ήδη προχωρούν στην προμήθεια ηλεκτροκίνητων οχημάτων για την κάλυψη των αναγκών τους. Στο μεταξύ, λειτουργεί εδώ και δύο χρόνια ο πρώτος δωρεάν σταθμός φόρτισης δύο ταυτόχρονα ηλεκτρικών αυτοκινήτων μπροστά από το νέο κτίριο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στην περιοχή του λιμανιού και τώρα προχωρούμε στην τοποθέτηση άλλων επτά, ενός στη βίλα Αλλατίνη και άλλων έξι, ενός στην πρωτεύουσα κάθε Περιφερειακής Ενότητας”.
Υπενθυμίζει την εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών από το 2017 για τα πλεονεκτήματα της ηλεκτροκίνησης μέσω του θεσμού Voltaro.
Τέλος, επαναλαμβάνει ότι για να λυθεί όμως το πρόβλημα των υπερβάσεων δια παντός και αν θέλουμε να γλυτώσουμε την «καμπάνα» από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, οφείλουν όλοι οι φορείς που εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να αναλάβουν τις ευθύνες τους».
Η κατάσταση της ατμόσφαιρας της Θεσσαλονίκης με στοιχεία από την ΠΚΜ
Στην αποτύπωση της κατάστασης με τα αιωρούμενα σωματίδια στη Θεσσαλονίκη προχώρησε η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας μέσω του ολοκληρωμένου επιχειρησιακού σχεδίου αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Π.Κ.Μ,. που χρηματοδοτήθηκε από τον προϋπολογισμό της Περιφέρειας και υλοποιήθηκε από τον Μάιο του 2018 έως τον Απρίλιο του 2019.
Ιδιαίτερης σημασίας αποτελεί η αξιολόγηση των συγκεντρώσεων των διαφόρων ρύπων στην ατμόσφαιρα και των πηγών των ρύπων αυτών πάνω στην οποία βασίστηκε η ανάπτυξη του επιχειρησιακού σχεδίου και της πρότασης μέτρων και δράσεων για τη βελτίωση της ποιότητας.
Από την αξιολόγηση αυτή προέκυψαν τα εξής ευρήματα: σε σχέση με το CO και το SO2, κύριες πηγές σε επίπεδο Περιφέρειας είναι αντίστοιχα οι οδικές μεταφορές με την κεντρική θέρμανση και βιομηχανία. Η ίδια εικόνα παρατηρείται και για την ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης. Οι συγκεντρώσεις όμως των ρύπων αυτών κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα και εντός των ορίων της νομοθεσίας. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι σημαντικές εκπομπές διοξειδίου του θείου εκτιμάται ότι παράγονται από την καύση υγρών και στερεών καυσίμων σε έναν σημαντικό αριθμό μικρών βιοτεχνιών της περιοχής που δεν είναι εύκολο να καταγραφούν αναλυτικά σε απογραφές βιομηχανίας καθώς συνήθως ταξινομούνται ως Β, λειτουργούν με ΠΠΔ και δεν διαθέτουν ΑΕΠΟ.
Σε ό,τι αφορά στα οξείδια του αζώτου (ΝΟx), οι κυριότερες πηγές είναι η κίνηση οχημάτων και η βιομηχανία τόσο σε επίπεδο Περιφέρειας όσο και στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης, ενώ τη μεγαλύτερη συμμετοχή στις βιομηχανικές εκπομπές NOx έχει ο κλάδος των μη μεταλλικών ορυκτών. Παρ’όλα αυτά δεν παρατηρούνται παρά ελάχιστες υπερβάσεις των ορίων τα τελευταία τρία χρόνια για τα οποία έχει γίνει στατιστική ανάλυση. Αντίστοιχα δεν παρατηρούνται και υπερβάσεις συγκεντρώσεων όζοντος. Δεν παρατηρούνται υπερβάσεις στις συγκεντρώσεις βενζολίου, όπου γίνονται μετρήσεις. Κύρια πηγή VOCs είναι όπως είναι αναμενόμενο η χρήση διαλυτών (βαφή, στεγνό καθάρισμα, οικιακή χρήση διαλυτών), οι οδικές μεταφορές και η βιομηχανία.
Βασικοί κλάδοι της βιομηχανίας που συνεισφέρουν στις εκπομπές NMVOC είναι οι πτηνο-κτηνοτροφικές μονάδες και η διαχείριση των αστικών αποβλήτων. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχει σημαντική ζωική παραγωγή, τμήμα της οποίας βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης (Ωραιόκαστρο, Βόλβη, Λαγκαδάς). Η γεωγραφική κατανομή των μονάδων ζωικής παραγωγής είναι τέτοια ώστε να μην επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα του αέρα εντός του αστικού ιστού της πόλης. Ωστόσο, συνολικά η ζωική παραγωγή έχει μια σημαντική και διαχρονικά αυξανόμενη συνεισφορά στις αέριες εκπομπές. Για το λόγο αυτό πρέπει να εξεταστούν τεχνικές διαχείρισης των εκπομπών αυτών που σχετίζονται κυρίως με τεχνολογίες για τη διαχείριση της κοπριάς, όπως η αναερόβια ζύμωση για την παραγωγή καύσιμου βιοαερίου. Σημειώνεται ότι ο κλάδος φαίνεται ήδη να κινείται προς την κατεύθυνση αυτή καθώς την τελευταία δεκαετία έχει αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά ένας σημαντικός αριθμός μονάδων διαχείρισης αγροτικών και κτηνοτροφικών υπολειμμάτων με στόχο την ενεργειακή τους αξιοποίηση.
Είναι βάσιμο να υποθέσει κανείς ότι η κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση θα συνεχιστεί στο μέλλον υποβοηθούμενη από την επιδότηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ (όπως είναι η βιομάζα) αλλά και από την ζήτηση θερμικής ενέργειας τόσο σε κτηνοτροφικές μονάδες όσο και σε θερμοκήπια της περιοχής. Κύρια πηγή μετάλλων είναι η βιομηχανία και βενζο-α-πυρενίου η καύση βιομάζας στη γεωργία. Σε ό,τι αφορά τις συγκεντρώσεις τους, δεν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα καθώς δεν διενεργούνται συστηματικά χημικές αναλύσεις για τον προσδιορισμό τους.
Υπερβάσεις των ορίων καταγράφονται σε σχέση με τα ΡΜ10 και τα ΡΜ2.5 που μπορεί να προέρχονται από καύση ή επαναιώρηση σκόνης
Στο πλαίσιο του έργου «Επικαιροποίηση της χαρτογραφικής απεικόνισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μέσω της καταγραφής ατμοσφαιρικών εκπομπών των πηγών και ανάπτυξης κατάλληλου υπολογιστικού εργαλείου» του ΥΠΕΝ διενεργήθηκαν δειγματοληψίες ΡΜ10 και στη συνέχεια χημικές αναλύσεις για τον προσδιορισμό βενζο-α-πυρενίου και μετάλλων σε δύο θέσεις στη Θεσσαλονίκη (στις θέσεις των σταθμών του ΕΔΠΑΡ Αγία Σοφία και Σίνδος). Οι συγκεντρώσεις ήταν χαμηλότερες των οριακών τιμών σε όλες τις περιπτώσεις. Αντίστοιχο ήταν και το αποτέλεσμα της προσομοίωσης που έγινε στο πλαίσιο του ίδιου έργου. Υπερβάσεις των ορίων καταγράφονται σε σχέση με τα ΡΜ10 και τα ΡΜ2.5 η οποία μπορεί να προέρχεται από καύση ή επαναιώρηση σκόνης. Η παρουσία των αιρώμενων σωματιδίων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης τους χειμερινούς μήνες είναι αυξημένη εξαιτίας της καύσης βιομάζας, της αυξημένης κυκλοφοριακής κίνησης και της βιομηχανικής δραστηριότητας. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η κεντρική θέρμανση, οι γεωργικές δραστηριότητες και η βιομηχανία συνεισφέρουν κατά 92% στις συνολικές εκπομπές σε επίπεδο Περιφέρειας. Στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης σχετικά σημαντική συνεισφορά έχει και η οδική κυκλοφορία.
Η ίδια περίπου εικόνα παρατηρείται και για την περίπτωση των ΡΜ2.5. Ο κλάδος των εξορύξεων είναι η κύρια πηγή ΡΜ10 της βιομηχανίας. Ο ίδιος κλάδος και οι κλάδοι τροφίμων, διύλισης, μη μεταλλικών ορυκτών, παραγωγής ενέργειας και βασικών μετάλλων είναι η κύρια πηγή ΡΜ2.5 από τη βιομηχανία.
Τα τρία βασικά λατομεία στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης είναι το λατομείο του ΤΙΤΑΝ στο Ντεβέ Καράν, το λατομείο της ΙΝΤΕΡΜΠΕΤΟΝ στη λατομική περιοχή των Ταγαράδων και το λατομείο της LAFARGE στο Μεσαίο. Και τα τρία λατομεία είναι αδειοδοτημένα και ελεγχόμενα, ωστόσο είναι δυνατό μια σειρά από βέλτιστες πρακτικές να εφαρμοστούν σε αυτά έτσι ώστε να μειωθούν περαιτέρω οι εκπομπές τους. Σημαντική πηγή εκπομπών σωματιδίων δεν είναι μόνο οι ίδιες οι εξορυκτικές δραστηριότητες αλλά και η διαχείριση των δομικών υλικών που εξορύσσονται καθώς και η οδική μεταφορά τους.
Όπως δείχνουν οι μετρήσεις, οι συγκεντρώσεις σωματιδίων στους σταθμούς που σχετίζονται με βιομηχανικές δραστηριότητες και δραστηριότητες διαχείρισης δομικών υλικών (Κορδελιό, Σίνδος, Καλοχώρι) είναι σημαντικά υψηλότερες σε σχέση με το σταθμό της Νεοχωρούδας, ο οποίος βρίσκεται πλησιέστερα και στη κεντρική γραμμή της φοράς του ανέμου προς τα δύο από τα τρία βασικά λατομεία της Θεσσαλονίκης (Ντεβέ Καράν και Μεσαίο). Και σε αυτή την περίπτωση, οι υψηλές τιμές σωματιδίων στους συγκεκριμένους σταθμούς μπορούν επίσης εν μέρει να αποδοθούν στην αυξημένη οδική κυκλοφορία φορτηγών και βαρέων μηχανημάτων έργου καθώς και στο προβληματικό οδικό δίκτυο της περιοχής.
Τα ρυπαντικά φορτία σωματιδίων των βασικών βιομηχανικών κλάδων που απαντώνται στην δυτική Θεσσαλονίκη (μη μεταλλικά ορυκτά, παραγωγή βασικών μετάλλων και διύλιση πετρελαίου) έχουν μια διακριτή συμβολή στις εκπομπές σωματιδίων, ωστόσο η συνεισφορά τους έχει περιοριστεί σημαντικά μετά την εφαρμογή της Οδηγίας IED που μείωσε σημαντικά τις οριακές τιμές εκπομπών και, επομένως, τα εκπεμπόμενα ρυπαντικά φορτία Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το θαλάσσιο άλας συνεισφέρει στις συγκεντρώσεις ΡΜ10 σε παραθαλάσσιες περιοχές. Στο πλαίσιο του προαναφερθέντος έργου του ΥΠΕΝ έγιναν δειγματοληψίες και στη συνέχεια προσδιορισμός των βασικών ιόντων και υπολογισμό θαλασσίου άλατος σε μία περιοχή της Θεσσαλονίκης (Αγία Σοφία).
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προσδιορισμού, το θαλάσσιο άλας κυμαίνεται από 0,7% – 9,8% των ΡΜ10, με την υψηλότερη τιμή να παρατηρείται την άνοιξη. Αντίστοιχα ήταν και τα αποτελέσματα της προσομοίωσης στο πλαίσιο του ίδιου έργου (συμμετοχή του θαλασσίου άλατος στα ΡΜ10 έως 10%).
Κατόπιν, όλων των παραπάνω κατατέθηκε μία λίστα προτεινόμενων μέτρων ανά κατηγορία παρέμβασης, τα οποία παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω:
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΕΛΕΓΚΤΙΚΑ – ΜΕΤΡΑ ΕΠΙΒΟΛΗΣ
Β1. Εντατικοποίηση των ελέγχων τήρησης Περιβαλλοντικών Όρων ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ
Β3. Ένταξη του Φ.Α. και εναλλακτικών ενεργειακών και θερμικών πηγών στη βιομηχανική παραγωγική διαδικασία
Θ1. Πρόγραμμα αναβάθμισης συμβατικών τζακιών σε ενεργειακά
Μ1. Ηλεκτροκίνηση και χρήση ΦΑ σε αυτοκίνητα Δημοσίων Φορέων και ΟΤΑ
Γ1. Προώθηση της εκμετάλλευσης γεωργικών παραπροϊόντων σε μονάδες παραγωγής ενέργειας από βιομάζα
Λ3. Πράσινο στις ταράτσες των κτηρίων και προώθηση αστικών λαχανόκηπων σε ταράτσες και μπαλκόνια Θ2. Κίνητρα για τη διείσδυση Φυσικού Αερίου στη θέρμανση κτιρίων
Μ2. Δημιουργία υποδομών ανεφοδιασμού πλοίων με LNG
Λ6. Επέκταση δικτύου ποδηλατοδρόμων και ενίσχυση του συστήματος ενοικίασης ποδηλάτων Θ3. Εκμετάλλευση θερμικού φορτίου για τοπική εφαρμογή
Μ4. Ανανέωση του στόλου φορτηγών – λεωφορείων – ταξί
Θ4. Εξειδικευμένο πρόγραμμα για την ενεργειακή βελτιστοποίηση κτιρίων ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ
Μ3. Εκπόνηση συγκοινωνιακής μελέτης για τη ΒΔ Θεσσαλονίκη
Λ1. Εφαρμογή καλών πρακτικών για τη μείωση διάχυτων εκπομπών σωματιδίων
Λ7. Βελτιστοποίηση ωραρίου / δρομολογίων απορριμματοφόρων
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Λ8. Οργάνωση και υλοποίηση καμπάνιας μετρήσεων ατμοσφαιρικών ρύπων εκτός ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης ΘΕΣΜΙΚΑ/ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ
Β2. Επέκταση της εφαρμογής ΒΔΤ στους κλάδους μη μεταλλικών ορυκτών και εξόρυξης
Λ2. Πλαίσιο συνεργασίας των υφιστάμενων δικτύων παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού
ΆΛΛΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Λ4. Δημιουργία πάρκων σε χώρους παλαιών στρατοπέδων
Λ5.Χαρτογράφηση κατά περίπτωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας εντός ΠΚΜ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΟΙΝΟΥ
Θ5. Ενημερωτική καμπάνια για τη μείωση εκπομπών από τη θέρμανση κτιρίων
Γ2. Ορθολογική διαχείριση των γεωργικών παραπροϊόντων και καμπάνια ενημέρωσης
Λ9. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για την ποιότητα της ατμόσφαιρας με τη χρήση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων
